علوم قرآن و حدیث

آيا نخستين وحى در ماه رمضان بود؟

در این زمینه چند مطلب عرض می شود: مطلب اول: مسأله بعثت و نزول قرآن در ماه مبارک رمضان آن چه مشهور است این است که نزول قرآن هم زمان با آغاز بعثت بوده است؛ اما زمان بعثت پیامبر (صلی الله و علیه وآله) چه زمانی است؟ اهل سنت با توجه به آیات قرآن که نزول قرآن را در ماه رمضان بیان می کند، نتیجه می گیرند که هم بعثت پیامبر و هم آغاز نزول قرآن در ماه رمضان بوده است؛ در حالی که در ظاهر آیات، هیچ اشاره ای به زمان بعثت نشده است لذا از قرآن نمی توان زمان بعثت را ثابت کرد.

در قرآن با آیاتی مواجه می شویم که می گوید خداوند به هر که بخواهد می بخشد و بی حساب هم می بخشد. آیا خداوند به هر کس حتی کافران هم می بخشد؟ اگر این گونه باشد مثلا به گروه طاغوت فرمانروایی را می بخشد و بر گروه مومنان برتری و تسلط بر ایشان را، آیا نقص نیست بر این آیات قرآن؟

رزق و روزی همه مخلوقات بر عهده خداوند است و در این زمینه فرقی بین مخلوقات نیست: «وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُها»؛ هيچ جنبنده ‏اى در زمين نيست مگر اين كه روزى او بر خداست‏.(1)

در انتهای آیه آخر سوره مبارکه «کافرون» که «لکم دینکم و لی دین» است اختلاف قرائات چگونه است؟ آیا نون را ساکن بخوانیم یا با رَوم؟ (چون در انتهای کلمه «دین» ضمیر «ی» حذف شده)

«لَكمُ‏ْ دِينُكُمْ وَ لىِ‏َ دِينِ»؛ (حال كه چنين است) آيين شما براى خودتان، و آيين من براى خودم‏.(1) قاعده وقف «رَوم» از کیفیات وقف، و به معنای ضعیف کردن صدای حرکت حرف آخر هنگام وقف است. به بیان دیگر، ادا کردن حرکت حرف موقوفٌ ‌علیه، به اندازه یک ‌سوم، و به صورتی که از نزدیک شنیده شود.

بیشترین واژه هایی که در قرآن آمده چیست؟

در این زمینه می توانید به نرم افزارهای قرآنی مراجعه و واژه ها را جستجو کنید. نرم افزاری که من مراجعه کردم، نرم افزار "جامع التفاسیر" از تولیدات مرکز کامپیوتر اسلامی نور است. در این جا به برخی از واژه ها و مشتقات آن ها که بیشتر تکرار شده اند اشاره می شود: ماده «الله» 2963 بار ماده «قول» 1722 بار ماده «امن» 879 بار ماده «علم» 854 بار ماده «قوم» 660 بار ماده «رحم» 563 بار ماده «سمو» 493 بار ماده «ارض» 461 بار ماده «عذب» 373 بار ماده «عمل» 360 بار ماده «انس» 338 بار ماده «هدی» 316 بار ماده «ظلم» 315 بار

آیا قرآن از اشعار جاهلی تأثیر پذیرفته است؟

خیر، چنین ادعایی بی اساس و باطل است. اصلا چیزی به عنوان ادب جاهلی (اشعار جاهلی) ثابت نشده است. به بیان دیگر استناد بسیاری از این مطالب با عنوان اشعار جاهلی، به ادب جاهلی و به زمان قبل از اسلام، ثابت شده نیست. دکتر طه حسین در باره ادب جاهلی، چنین می گوید:

تفاوت تفسیر و تاویل در چیست؟

در تعريف «تفسير» گفته ‏اند: «التفسير، كشف القناع عن اللفظ المشكل»؛ تفسير، برگرفتن نقاب از چهره الفاظ مشكله است. تفسير آن گاه است كه هاله ‏اى از ابهام، لفظ را فرا گرفته، پوششى بر معنا افكنده‏ باشد. تا اين كه مفسر با ابزار و وسايلى كه در اختيار دارد در زدودن آن ابهام بكوشد . تفسير از ريشه‏ «فسر الأمر» به معناى آشكار نمودن است. ‏فسر، مطلق بيان و توضيح است، ولى فسّر دلالت دارد كه در تبيين و تفسير، نيروى ‏بيش‏ترى به كار افتاده و كار به آسانى انجام نگرفته، و گرنه ترجمه ‏اى بيش نيست.(1)

آيا اين ادعا كه بعضی از آيات قرآن توسط خداوند نسخ شده اند درست است؟ يعنی آياتی به پيامبر نازل شده و بعدا توسط آيات ديگری جايگزين شده، يا كلا آياتی كه بر پيامبر نازل شده بعدا حذف شده است؟ آيا اين ادعا كه بعضی از آيات قرآن توسط خداوند نسخ شده اند درست است؟ يعنی آياتی به پيامبر نازل شده و بعدا توسط آيات ديگری جايگزين شده، يا كلا آياتی كه بر پيامبر نازل شده بعدا حذف شده است؟

موضوع نسخ را در قالب چند مطلب، بررسی می کنیم. مطلب اول؛ معنای لغوی و اصطلاحی «نسخ» در لغت به معنای نوشتن چيزی از روی نوشته ديگر، تغيير دادن، باطل کردن و از بين بردن آمده است.(1)

قرآن کریم چگونه و در چه آیاتی بر عدل تشریعی دلالت دارد؟

معنای عدل تشریعی، آن است که خداوند دستورات و تکالیفی که بر انسان ها قرار داده است را بر اساس عدل و عادلانه تشریع فرموده و در وضع و تشریع احکام و تکالیف، بر کسی ظلمی روا نمی شود.

در فهم مقاصد و معارف قرآن، ترجمه ها تا چه حد مفیدند؟

چند نکته در این زمینه عرض می شود: 1. در عرصه معرفت، فهم قرآن اعتبار و منزلت بسیار بالایی دارد و مسلم است که قدم اول برای غیر عرب زبانان جهت استفاده از تعالیم قرآن کریم، یا آموختن زبان عربی و یا استفاده از ترجمه آیات قرآن است.

در سوره طه، کلمه «زهره» به معنای شکوفه است. آیا این شکوفه دنیوی است یا اخروی؟

«وَ لَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلىَ‏ مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنهُمْ زَهْرَةَ الحَيَوةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنهُمْ فِيهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيرٌ وَ أَبْقَى‏»؛ و هرگز چشمان خود را به نعمت هاى مادّى، كه به گروه‏ هايى از آنان داده‏ ايم، ميفكن! اين ها شكوفه ‏هاى زندگى دنياست تا آنان را در آن بيازماييم و روزى پروردگارت بهتر و پايدارتر است!(1) منظور از "زهره حيات دنيا" زیبایی، زينت، نعمت و دلخوشی های دنیا است.(2) لذا منظور، نعمت ها و اموال دنیوی است، نه اخروی.