علوم قرآن و حدیث

قران کریم، در پاسخ به مادیگراها و کسانی که معتقدند امور و جهان غیر مادی وجود ندارد و این امور چون از ادراک انسان خارج و غیر قابل تجربه و آزمایش است پس دلیلی بر وجود آن ها نداریم؛ چه پاسخی می دهد؟

در این که حس و قوای حسی ابزار شناخت هستند هیچ شکی نیست و در قرآن نیز آیات بسیاری داریم که برای هدایت انسان ها شاهدهای فراوانی از عالم ماده و طبیعت استفاده کرده است. اما این به معنای منحصر کردن هدایت در امور حسی و اصالت بخشیدن به آن نیست.

در سوره سبا آیه 6، کسانی که به آن ها علم داده شده چه کسانی هستند؟ آیا این آیه مشمول همه کسانی که صاحب علم هستند می شود یا اشخاص خاصی را در بر می گیرد؟

«وَ يَرَى الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ الَّذِى أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ هُوَ الْحَقَّ وَ يَهْدِى إِلىَ‏ صِرَاطِ الْعَزِيزِ الحمِيدِ»؛ آنان كه از دانش برخوردارى يافته ‏اند مى‏ دانند كه آنچه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده است حق است و به راه خداى پيروزمند ستودنى راه مى ‏نمايد.(1) در این که مراد از «الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ» کیست چندین نظر وجود دارد:

منظور از "عقبه" در آیات سوره بلد چیست؟

«فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ وَ مَا أَدْرَئكَ مَا الْعَقَبَةُ»؛ ولى او از آن گردنه مهمّ نگذشت. و تو نمى ‏دانى آن گردنه چيست.(1) معنای لغوی: اقتحام از ریشه "قحم" به معنای قرار گرفتن و ورود در كار سخت و خوفناك است.(2) هم چنین به معنای وارد و داخل شدن و گذشتن از چيزى با شدت و مشقت است.(3) عقبه به معناى گردنه و راهى در قله كوه است.(4) به بیان دیگر این كه لازم است در آن عقوبت، تنگى و سختی و خطر را متحمل شود.(5) نکته: «وَ ما أَدْراكَ مَا الْعَقَبَةُ»؛ تعبير اين كه تو نمى ‏دانى، كنايه است از عظمت و اهمیت آن عقبه.(6)

منظور از "امانت" که خداوند بر آسمان ها و زمین و کوه ها عرضه کرد ولی آن ها ابا کردند چیست؟

«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولاً»؛ ما امانت (تعهّد، تكليف، و ولايت الهيّه) را بر آسمان ها و زمين و كوه‏ ها عرضه داشتيم، آن ها از حمل آن سر برتافتند، و از آن هراسيدند امّا انسان آن را بر دوش كشيد او بسيار ظالم و جاهل بود، (چون قدر اين مقام عظيم را نشناخت و به خود ستم كرد)!(1)

در آیه 2 سوره "نور" چرا زانیه مقدم بر زانی ذکر شده است؟

«الزَّانِيَةُ وَ الزَّانىِ فَاجْلِدُواْ كلُ‏َّ وَاحِدٍ مِّنهمَا مِاْئَةَ جَلْدَةٍ وَ لَا تَأْخُذْكمُ بهمَا رَأْفَةٌ فىِ دِينِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الاخِرِ وَ لْيَشهدْ عَذَابهمَا طَائفَةٌ مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ»؛ هر يك از زن و مرد زناكار را صد تازيانه بزنيد و نبايد رأفت (و محبّت كاذب) نسبت به آن دو شما را از اجراى حكم الهى مانع شود، اگر به خدا و روز جزا ايمان داريد! و بايد گروهى از مؤمنان مجازاتشان را مشاهده كنند!(1)

آیا در قرآن آیات سیاسی وجود دارد؟ اگر هست کدام آیات قرآن سیاسی هستند؟

با توجه به موضوع علم سیاست که نوعی مصلحت و دوراندیشی در اداره و تدبیر امور جامعه و مردم است، باید گفت آیات زیادی در این زمینه وجود دارد. در زمینه رعایت عدل و قسط، حکومتداری، ارزش گذاری، رابطه با مؤمنان، رابطه با غیر مؤمنان، رابطه با حاکم و رهبر، اجرای حدود و احکام قضایی، موضوعات تربیتی، تغذیه، امور معیشت، و ...، در قرآن آیات متعدد وجود دارد که مجال شمارش آن ها نیست؛ لذا بطور موردی اشاره می شود: ـ بعثت انبياء براي اقامه قسط و عدل:

آیا روایت یا حدیثی از پیامبر اکرم (ص) وجود دارد که در آن ویژگی های مفسران بعد از ایشان نقل شده باشد؟ آیا تفسیر قرآن به قرآن برای تمامی آیات امکان پذیر است تا دیگر نیازی به مفسّر نداشته باشیم؟ آیا تمامی راویان و محدثانی که روایات تفسیری را نقل می کنند، نقل هایشان معتبر است؟

در ابتدا باید گفت: خیر، از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) حدیثی نداریم که در آن ویژگی های مفسران بیان شده باشد؛ البته از آن حضرت، احادیث و روایات تفسیری داریم که می توان شیوه تفسیر نمودن آیات را از آن ها آموخت.

برخی نرم افزارهای قرآنی، در فتحه و کسره، با قرآن موجود تفاوت دارند، مانند کلمه «ربّ» در سوره ناس، که در قرآن کریم به صورت کسره دارد را فتحه داده است. آیا این تفاوت ها باعث تغییر در معنا می شود؟ آیا اشکال ندارد طبق آن نرم افزار، قرآن را قرائت کنم؟ هم چنین گاهی علائم وقف یک قرآن با قرآن دیگر متفاوت است. آیا رعایت نکردن وقف ها، اشکالی در خواندن قرآن ایجاد نمی کند؟ با دیدن علامت "ز" روی پایان یک کلمه در قرآن، چه عکس العملی باید انجام دهیم؟

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ»؛ بگو: پناه مى‏برم به پروردگار مردم‏.(1) در این زمینه چند نکته عرض می شود:

آيا نخستين وحى در ماه رمضان بود؟

در این زمینه چند مطلب عرض می شود: مطلب اول: مسأله بعثت و نزول قرآن در ماه مبارک رمضان آن چه مشهور است این است که نزول قرآن هم زمان با آغاز بعثت بوده است؛ اما زمان بعثت پیامبر (صلی الله و علیه وآله) چه زمانی است؟ اهل سنت با توجه به آیات قرآن که نزول قرآن را در ماه رمضان بیان می کند، نتیجه می گیرند که هم بعثت پیامبر و هم آغاز نزول قرآن در ماه رمضان بوده است؛ در حالی که در ظاهر آیات، هیچ اشاره ای به زمان بعثت نشده است لذا از قرآن نمی توان زمان بعثت را ثابت کرد.

در قرآن با آیاتی مواجه می شویم که می گوید خداوند به هر که بخواهد می بخشد و بی حساب هم می بخشد. آیا خداوند به هر کس حتی کافران هم می بخشد؟ اگر این گونه باشد مثلا به گروه طاغوت فرمانروایی را می بخشد و بر گروه مومنان برتری و تسلط بر ایشان را، آیا نقص نیست بر این آیات قرآن؟

رزق و روزی همه مخلوقات بر عهده خداوند است و در این زمینه فرقی بین مخلوقات نیست: «وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُها»؛ هيچ جنبنده ‏اى در زمين نيست مگر اين كه روزى او بر خداست‏.(1)