علوم قرآن و حدیث

كوچكترين كلمه در قرآن چيست و در كدام آيه آمده است؟

زرکشی در کتاب "البرهان" آورده است: «و أقصرها نحو باء الجر حرف واحد»؛ کوتاه‌ ترین کلمه قرآن، مانند حرف جرّ «بـ» است که تنها یک حرف دارد. وی قول کسی که آن را دو حرفی می ‌داند صحیح نمی‌ داند.(1) قرطبی در کتاب "الجامع لأحکام القرآن" می گوید: «وأقصرهن ما كان على حرفين نحو ما ولا وله، وما أشبه ذلك»؛ کوتاه‌ ترین کلمات قرآن، کلمات دو حرفی، مانند: "ما" و "لا" و "له"، و شبیه آن است. البته وی حروف معنا داری مانند همزه استفهام و واو عطف را نیز یک کلمه می داند ولی می گوید به تنهایی به کار نمی روند.(2)

در آیه 33 بقره منظور از حقیقت اسماء چیست؟

«قَالَ يا ءَادمُ أَنبِئْهُم بِأَسمائهِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُم بِأَسمائهمْ قَالَ أَ لَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنىّ‏ِ أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَ مَا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ»؛ فرمود: «اى آدم! آنان را از اسامى (و اسرار) اين موجودات آگاه كن.» هنگامى كه آنان را آگاه كرد، خداوند فرمود: «آيا به شما نگفتم كه من، غيب آسمان ها و زمين را مي دانم؟! و نيز مي دانم آنچه را شما آشكار می كنيد، و آنچه را پنهان مي داشتيد!»(1)

در آیات (بقره، 97)، (بقره، 102)، (بقره، 251)، (آل عمران، 49) و (آل عمران، 145) اذن خداوند تکوینی است یا تشریعی؟

با سلام و درود در ابتدا بهتر است حوزه تکوین و تشریع را بیان کنیم تا تفکیک بین موارد راحتتر باشد. در بیانی کلی، می توان گفت: تشریع، مربوط به حوزه شریعت و تکلیف و احکام است تکوین، مربوط به عالم هستی و نظام آفرینش و خلقت است اکنون به محضر آیات می رویم: «قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْريلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‏ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ»(1)

آیا در قرآن کلمه ماء فقط به معنی همین آب h2o است؟

«ماء» به معنای آب است، ولی بطور کلی بر هر چیز غیر جامد و هر چیز مایع نیز می تواند اطلاق شود(1)، لذا وقتی بدون قید و مطلق بیاید، مراد آب خالص است، همان h2o . اما بیان برخی آیات که تعبیر "ماء" در آن ها به کار رفته است: ـ آب خالص: آبی که از آسمان می بارد: «وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً»(2) آب چاه: «وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً»(3) آب رودها و چشمه ها: «وَ فَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُوناً»(4) آب دریا: «إِنَّا لَمَّا طَغَى الْماءُ حَمَلْناكُمْ فِي الْجارِيَةِ»(5)

یکی از راه های اثبات اعجاز قرآن خبرهاى غيبى قرآن است. در قرآن کدام خبر غیبی آمده است؟ آیا این اخبار مربوط به زمان بعد از نزول قرآن هست یا قبل از آن؟

اخبار غیبی می تواند خبر از گذشته، حال و یا آینده، و یا حتی خبر دادن از ضمیر و آن چه در دل افراد است باشد. قرآن کریم نسبت به برخی وقایع که در آینده رخ خواهد داد، خبرهای غیبی و پیشگویی هایی دارد که همه آن ها تحقق یافتند. در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود: 1. پيشگويى در باره جنگ بدر

جهت تشخيص حديث صحيح از غير صحيح، ملاكی که براي ما ارائه شده: «هر سخني كه از ما برای شما نقل شد، در صورتی آن را بپذيريد كه با كتاب خدا موافق باشد و اگر با كتاب خدا مخالف بود، آن را نپذيريد.» اما بعضی از احادیث با آیات قرآن در تضادند و اگر هم در تضاد نباشند در قرآن هیچ اشاره ای به آن ها نشده است. چگونه این احادیث به قرآن رجوع داده می شود در حالی که با ظاهر آیات در تنافی اند؟

ابتدا چند نکته در این زمینه عرض می شود: 1. تعارض و تخالف در جایی است که هر دو (حدیث و آیه) در یک مورد واحد، دو حکم متفاوت داشته باشند.

تفسیر آیه 48 سوره نحل، در خصوص سجده سایه ها را توضیح دهید؟

«أَ وَ لَمْ يَرَوْاْ إِلىَ‏ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِن شىَ‏ْءٍ يَتَفَيَّؤُاْ ظِلَالُهُ عَنِ الْيَمِينِ وَ الشَّمَائلِ سُجَّدًا لِّلَّهِ وَ هُمْ دَاخِرُونَ»؛ آيا آن ها مخلوقات خدا را نديدند كه سايه‏ هايشان از راست و چپ حركت دارند، و با خضوع براى خدا سجده مى‏ كنند؟!(1) سجده در این جا به معنای سر بر خاک نهادن و سجده در نماز نیست بلکه به معنای خضوع در برابر اراده الهی، و فرمانبرداری از خداوند است. در ادامه و با توجه به بیان تفسیری برخی مفسران، مطلب روشنتر می شود:

با این که بشارت ظهور پیامبر (صلی الله علیه و آله) در انجیل نیز ذکر شده چرا در آیه 17 سوره هود فقط نام کتاب موسی (علیه السلام) آمده؟

در آیه 46 سورهء اعراف «و على الاعراف رجال ...» منظور از اعراف چیست؟

برخی آیات مرتبط: «وَ بَيْنَهُما حِجابٌ وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسيماهُمْ وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوها وَ هُمْ يَطْمَعُونَ»؛ و در ميان آن دو [بهشتيان و دوزخيان‏]، حجابى است و بر «اعراف» مردانى هستند كه هر يک از آن دو را از چهره‏ شان مى‏ شناسند و به بهشتيان صدا مى‏ زنند كه: «درود بر شما باد!» امّا داخل بهشت نمى ‏شوند، در حالى كه اميد آن را دارند.(1)

چرا بعضی از سوره های قرآن دو یا سه نام دارند؟ چه کسی نام اصلی آن ها را تغییر داده و چرا؟

برخی از اقوال و نظرات ـ برخى بر اين عقيده‏ اند كه نامگذارى سوره ‏ها توقيفى است؛ به اين معنا كه تنها بايد از جانب پيامبر (صلی الله علیه و آله) صورت گرفته باشد و ديگران مجاز به تعيين نام براى سوره‏ هاى قرآن نيستند. آیت الله معرفت می گوید: اسامى سوره ‏ها مانند تعداد آيات هر سوره توقيفى است، و با صلاح ديد شخص ‏پيامبر (صلی الله علیه و آله) نام گذارى شده است.(1)