قرآن و تفسیر

این که هر کسی می تواند قرآن را هر طور که می خواد به عقل خودش تفسیر کند آیا ضعف قرآن نیست؟ و چرا قرآن به گونه ایی است که ما نمی توانیم آن را بفهمیم و احتیاج به یک علم فوق العاده دارد تا بتوانیم درست تفسیرش کنیم، آن هم با کلی اما و اگر؟
در جواب باید عرض کنم که :براى همگان بهره‏ مندى از معارف قرآن تا حدودى ممكن است، امّا براى فهم آن به عنوان منبع اساس معرفت دينى نيازمنديم كه ابزارهاى خاص آن را بيابيم و حدود استفاده از هر يک از آن ها و ميزان تأثير و اعتبار آن ها را بدانيم. مهم‏ ترين ابزارها براى فهم قرآن، عبارت است از: 1. ادبيات و قواعد زبان‏ شناختى براى درک سخن هر گوينده و نقطه آغاز تفاهم، آگاهى از قواعد اوليه مربوط به زبان و لغت او ضرورى است. از اين رو داشتن اطلاعات كافى و عميق از ادبيات اين زبان، داراى اهميت است. در ادبيات نيز فهم معنا شناسى واژه ‏ها، آشنايى به علم صرف و علم نحو كه جايگاه تركيبى كلمات را در ساختار جملات مشخص مى‏ سازد و اطلاع از علم معانى و بيان و بديع بايسته است. 2. آشنا بودن به مضمون و سياق خود قرآن قرآن، قرائنى دارد كه بعضى پيوسته و برخى ناپيوسته است و براى فهم مقصود هر گوينده، مناسب‏ ترين شيوه آن است كه سخنان گوناگون خود او را در كنار هم و مرتبط با هم بنگريم. اين شيوه در ارزيابى و نتيجه‏ گيرى پرفايده است. 3. سنت معصوم (عليه السلام) از جمله شئون پيامبر (صلى الله عليه وآله ) و ائمه (عليهم السلام)، تبيين مقاصد كتاب الهى است: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ».(1) علامه طباطبايى مى‏ نويسد: «آيه مباركه دليل بر حجّت بودن سخن پيامبراكرم (صلى الله عليه و آله) در شرح آيات قرآن كريم است».(2) سنّت و سخن معصوم‏ (عليه السلام) در تفسير قرآن و تعليم شيوه تفسير به مردم و تعليم راه يابى به بطون قرآن، نقش اساسى دارد. 4. عقل و تفكر خلّاق مفسّر و بهره گيرنده از قرآن، بايد عقل فعّال و تفكّر خلّاق داشته باشد تا بتواند از اين ابزار، به طور صحيح و دقيق، معارف دينى را از آيات آن استفاده كند. براى مثال در معارف عقلى قرآن، درک بديهيات و مسلّمات عقلى و به كار بستن آن ها لازم و بايسته است. 5. جامع نگرى دين مجموعه عقايد و آموزه‏ هايى را ارائه داده كه اين ها، بايد با هم سازگار باشد. از اين رو در برداشت از قرآن، بايد هر مفهوم قرآنى، در مجموعه‏ هاى آموزه ‏هاى دينى كه از منابع اصلى به دست آمده نگريسته شود. فهم عميق معانى قرآن، نياز به تلاش علمى بسيار دارد، لذا مفسرانى موفق بوده ‏اند كه كوله‏ بارى از سابقه علمى و تحقيقى بر دوش آنان بوده است.(3)

ــــــــــــــــــــــــ

(1) نحل (16)، آيه 44.

(2) الميزان، ج 12، ص 261.

(3) براى آگاهى بيشتر در اين زمينه به كتاب‏ هاى علوم قرآنى مراجعه شود، از جمله: الف. كمال دزفولى، شناخت قرآن ب. محمدحسين، بهشتى، روش برداشت از قرآن ج. محمدباقر، سعيدى روشن، علوم قرآنى

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید