آباد کردن مساجد

آیا منظور از "مسجد" در آیه 17 سوره توبه خصوص مسجدالحرام است؟
«ما كانَ لِلْمُشْرِكينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ شاهِدينَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ وَ فِي النَّارِ هُمْ خالِدُونَ، إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّكاةَ وَ لَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللَّهَ فَعَسى‏ أُولئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدينَ»؛ مشركان حق ندارند مساجد خدا را آباد كنند در حالى كه به كفر خويش گواهى مى ‏دهند! آن ها اعمالشان نابود (و بى‏ ارزش) شده و در آتش (دوزخ)، جاودانه خواهند ماند. مساجد خدا را تنها كسى آباد مى‏ كند كه ايمان به خدا و روز قيامت آورده، و نماز را برپا دارد، و زكات را بپردازد، و جز از خدا نترسد اميد است چنين گروهى از هدايت‏ يافتگان باشند.(1) سوره توبه به هنگام اوج گرفتن قدرت مسلمین در جزيرة العرب و پس از در هم شكسته شدن آخرين مقاومت مشركان نازل گرديده است. قسمت مهمى از فرازهای این سوره درباره باقيمانده مشركان و بت پرستان و قطع رابطه با آن ها، و الغاء پيمان هايى بود كه با مسلمانان داشتند و به خاطر نقض مكرر اين پيمان ها از طرف آنان، این پیمان ها ملغا اعلام گردید تا بقاياى بت پرستى براى هميشه از محيط اسلام بر چيده شود. اين سوره در واقع با اعلان جنگ به دشمنان پيمان‏ شكن، و اظهار برائت و بيزارى و پيش گرفتن يک روش محكم و سخت در مقابل آنان آغاز شده است، و روشنگر خشم خداوند نسبت به اين گروه است.(2) از جمله موضوعاتى كه بعد از لغو پيمان مشركان و حكم جهاد با آنان، ممكن بود براى بعضى مسلمین مطرح گردد، اين مطلب بود كه چرا اين گروه عظيم را از خود برانيم و اجازه ندهيم برای مراسم حج، وارد مسجد الحرام شوند چرا که شركت آنان در اين مراسم از هر نظر مايه آبادانى خواهد بود؛ هم آبادى بنای مسجد الحرام از طريق كمک هاى مهمى كه آن ها به اين كار مى‏ كردند، و هم آبادى معنوى از نظر افزايش جمعيت در اطراف خانه خدا!. آيات مورد بحث (یعنی آیات 17و 18) نازل شد و مطلب روشن گردید.(3) در این دو آیه، با بیان این که عمران مساجد در صلاحيت همه كس نيست و مشرکین در این باره کمترین حقی ندارند، به بیان اوصاف کسانی می پردازد که شایستگی این کار را دارند؛ ایمان به خدا و معاد، اقامه نماز، دادن زکات، خدا ترسی و نترسیدن از غیر خدا. در این که منظور از «مساجد» در این آیات، خصوص مسجد الحرام است یا همه مساجد، بعضى از مفسران، منظور آیات را خصوص مسجد الحرام دانسته‏ اند، در حالى كه الفاظ آيه عام است، و هيچ گونه دليلى بر اين تخصيص وجود ندارد؛ هر چند مسجد الحرام ـ كه بزرگترين مسجد اسلامى محسوب می شود ـ در رديف اول قرار گرفته و در آن روز كه این آيات نازل شد، بيشتر این مسجد مدّ نظر بوده، ولى اين مطلب نمی تواند مفهوم عام آيات را تخصیص زند.(4)

ــــــــــــــــــــــــ

(1) توبه/ 17 و 18.

(2) تفسير نمونه، ج ‏7، ص 272.

(3) همان، ص 314.

(4) همان، ص 317. توجه: علامه طباطبایی ذیل آیه کریمه، توضیحات دقیق تری بیان کرده اند که در صورت تمایل می توانید به الميزان، ج ‏9، ص 200 مراجعه فرمایید.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید