عقاید

بحث در زمینه جبر و اختیار امر بسیار دشوار و مشکلی است، که هر کس توان خروج سالم از این دریای عمیق ظلمانی را ندارد و بدین جهت است که وقتی از ائمه معصومین (ع) در مورد جبر و اختیار سؤال می شود، به دشواری و پیچیدگی این امر متذکر شده و از آن به عنوان دریای عمیق و راهی تاریک و سرّالهی نام می برند و وارد شدن افراد نا توان و ضعیف در این دریای عمیق را خطا دانسته و به شدت نهی کرده اند؛ امام علی (ع) در این بار می فرمایند: راه تاریكى است در آن قدم نزنید و دریاى ژرفى است در آن داخل نشوید و راز خدائیست براى فهم آن خود را بزحمت نیفكنید.[۱

در این زمینه باید به چند نکته توجه کرد:

۱- ما معتقد به عصمت ۱۴ نور پاک هستیم و هر کسی غیر آنها را (در بعد از رسالت حضرت خاتم ص) غیر معصوم می دانیم. بنابراین این گونه نیست که هر عالمی هر چه گفت، مورد قبول باشد.

نظر صدرا درباره مرگ را از چند منبع معتبر برایتان بیان می کنم:

در قرآن مجید و روایات، در احسان و نیکی کردن به مادر تأکید بیشتری شده و بعضی از آیات، احساسات و عاطفه انسان را نسبت به مادر به شدت تحریک می کند و به او تذکر می دهد که لزوم شکرگزاری از مادر، این است که او نُه ماه سنگینی تو را تحمّل کرده است.

انسان باید همیشه به یاد داشته باشد که مادر چه سختی هایی را در دوران بارداری تحمّل می کند و در راه حفظ و سلامت او چه فداکاری هایی نموده است.

پاسخ:
مطالعه وقایع جنگ احزاب (خندق) و در نظر گرفتن شرایط مسلمانان در آن جنگ به ما کمک می‌کند که به جواب سؤال نزدیک‌تر شویم.
کفار بعد از جنگ احد که ضربه سنگینی به مسلمانان وارد کرده بودند به امید این که کار مسلمانان را یکسره کرده و قیام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) را به یک باره تمام کنند از سراسر جزیرة العرب فراخوانی برای مقابله با مسلمانان کرده و به همکاری یهود در حدود ده هزار نفر سپاه جنگی ترتیب داده و به مدینه لشکرکشی کردند و مسلمانان مدینه که تعدادشان به سه هزار هم نمی‌رسید و از نظر تجهیزات در حد پایینی بودند مجبور به حفر خندق شدند.

پاسخ:
ما دو هدف داریم: یکی هدف فعل و دیگری هدف فاعل. بین این دو تفاوت وجود دارد. به این مثال توجه نمایید:
صنعتگری موتوری را می‌سازد که قادر به حرکت با سرعت 800 کیلومتر در ساعت است. هدف این موتور که فعل صنعتگر است، رسیدن به سرعت مورد نظر است. اما هدف اصلی سازنده موتور، نشان دادن توانمندی خود یا رسیدن به شهرت و مانند آن است.
با این توضیح باید گفت که فارغ از هدف خداوند در خلقت عالم و اقتضای ذات و صفاتش، این عالم هم مسیر و مقصدی را در پیش دارد که هدف آن به شمار می‌رود.
این هدف، تکامل انسان و رسیدن به غایت نهایی ذات انسانی اوست.

پاسخ:
قرآن کریم می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا یغْفِرُ أَنْ یشْرَک بِهِ وَ یغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِک لِمَنْ یشَاءُ وَ مَنْ یشْرِک بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَی إِثْمًا عَظِیمًا»(1) یعنی: خداوند نمی‌‌بخشاید اینکه به او شرک ورزیده شود، اما غیر از شرک را بر کسانی که مشیّتش اقتضاء کند، می‌بخشاید و هر کس که شرک به خدا آورد به دروغی که بافته گناهی بزرگ مرتکب شده است..

پاسخ:
اگر سرنوشت را به معنای قضا و قدر بگیریم آری سرنوشت وجود دارد. اما اگر منظور شما از سرنوشت آنچیزی است که در بین عوام مطرح است که همه آینده انسان قبل از تولد نوشته شده است و انسان هیچ اختیاری ندارد خیر این سرنوشت را قبول نداریم.
درباره مفهوم قضا و قدر باید گفت:
واژه "قدر" به معنای اندازه، و "تقدیر" به معنای اندازه گیری و چیزی را با اندازه معینی ساختن است. واژه "قضا" به معنای یکسره کردن و به انجام رساندن و داوری کردن (که آن هم نوعی به انجام رساندن اعتباری است)، استعمال می‌شود. گاهی این دو واژه به صورت مترادف و به معنای "سرنوشت" نیز به کار می‌رود.

پاسخ:

پرسش:
دیدگاه مفسران اهل سنت در تفسیر آیه «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ...» چگونه است؟