برتری مردان بر زنان؟!

در برخی روایات بیان شده که مردها بر زن ها برتری دارند. مثلا در روایتی از حضرت علی (ع) در کتاب امالی شیخ طوسی بیان شده که یکی از نعمتهایی که خداوند به مردان داده این است که مردان را بر زنان استیلا بخشیده است.

نخستین نکته ای که در این زمینه باید به آن دقت شود این است که روایاتی که در کتاب های روایی وجود دارد، مانند روایات دیگر این کتاب ها، نیاز به سند تام دارد. بنابر این نخست باید سند و رجال آن احادیث بررسی شود که صحیح است یا نه، و آیا می توان آن روایت را به معصومین استناد داد یا نه؟
بعد از بررسی سند روایات و اطمینان نسبت به صدور آن روایات از معصومین علیه السلام، می توان نسبت به دلالت آن روایات و محتوای آن بحث کرد. قبل از بررسی محتوای این گونه روایات و ادله نقلی، لازم است که به نکته ای دیگر توجه شود.
از دیدگاه دینی، خداوند متعال انسان ها را برای هدفی آفریده است. این هدف، همانا رسیدن به کمال و مقام قرب الهی است. اما در مسیر تحقق این هدف، یکی از لوازمش این است که موجودات به صورت ها و انواع مختلفی خلق شوند. برخی به صورت انسان و برخی به صورت حیوانات و برخی به صورت گیاه و برخی نیز به صورت جمادات خلق شوند. در خود انسان ها نیز این تفاوتهای ظاهری و مکانی و زمانی و زبانی و .. وجود دارد. قرآن کریم به این مسئله اشاره دارد و می فرماید: «يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى‏ وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا»[1]
این اختلاف ها به این دلیل است که اگر همه انسان ها به یک شکل و قیافه و خصوصیات ظاهری خلق می شدند، بازشناسی افراد از یکدیگر کار بسیار سختی بود اگر نگوییم اصلا امکان نداشت. البته در خلقت، هدف اصلی رسیدن به کمال برای موجودات مختار است و تمام موجودات دیگر اعم از حیوانات و گیاهان و جمادات در این عالم برای انسان آفریده شده اند تا انسان بتواند از آن ها بهره ببرد و به سعادت و کمال لایق خود برسد.
در این میان، یکی از تفاوت هایی که بین انسان ها وجود دارد، تفاوت در جنسیت آن ها است. برخی به صورت مرد و برخی به صورت زن آفریده شده اند. این مسئله نیز با توجه به حکیم بودن خداوند و هدفدار بودن خلقت، بی حکمت نیست و حتما در مسیر تکامل انسان مورد نیاز است.
یکی از اهداف خلقت انسان به صورت زن و مرد این است که در زندگی دنیایی زن و مرد برای یکدیگر آفریده شده اند تا در مسیر کمال و سعادت به یکدیگر کمک کنند. اما در ادامه همین آیه به مطلب مهمی اشاره دارد که این اختلاف نظرها به هیچ وجه مایه و موجب برتری یک جنس بر جنس دیگر نیست. ملاک برتری از دیدگاه دین و خداوند متعال، تقوا و اعمال صالح است: «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ خَبير».[2]
به همین جهت قرآن کریم از زنانی یاد می کند که به مقام بالایی از قرب الهی رسیده اند. یکی از این افراد حضرت مریم و دیگری همسر فرعون است که از زنان بزرگ تاریخ هستند و از خیلی مردان برتر و مقرب تر شده اند. البته در مقابل از زنانی نیز یاد می کند که با این که همسر پیامبران بوده اند اما ایمان نداشتند و به سعادت نرسیدند. این ها همسر حضرت نوح و حضرت لوط بوده اند.[3]
بنابر این همانطور که مردان می توانند به سعادت برسند، زنان نیز می توانند برسند و به تصریح خداوند متعال، ملاک برتری و فضیلیت از دیدگاه خداوند و نزد او، جز قرب الهی و تقوا نیست.
البته نباید فراموش کرد که هر یک از موجودات عالم به جهت این که خلقت به بهترین شکل ممکن باشد، دارای کارکردهای خاصی است. هر یک بر اساس نقشی که در عالم دارد و کارهایی که باید انجام دهد، دارای خصوصیات و ویژگی های جسمی و روحی و عاطفی خاصی است.
مردان به جهت این که قرار است کارهای سخت خارج از خانه و کارهایی که نیاز به قدرت بدنی دارد را انجام دهند از عاطفه کمتری برخوردارند و به جای آن، از اندام های ورزیده تری برخوردارند. برعکس، زنان دارای روحیه لطیف تر و عواطف بیشتری هستند تا نقش مادری خود و تربیت فرزندانشان را بهتر بتوانند انجام دهند.
با توجه به این مطالب، معلوم می شود که از دیدگاه دین، جنسیت هیچ نقشی در برتری و فضیلت انسان ها بر یکدیگر ندارد.
البته زنان از قدرت جسمی و توان تحمل مشکلات کمتری برخوردارند و هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی، وابستگی زیادی به مردان دارند، بنابراین تا ازدواج نکرده اند، به پدر و برادران خود وابسته اند و پس از ازدواج به شوهر خود وابسته است. زنان دوست دارند که خود را تحت سیطره مردان خود قرار دهند و از حمایت آنان برخوردار باشند. از این امر در ابیات دینی به این صورت تعبیر شده که زنان تحت قدرت و حمایت مردانشان هستند. و برتری که در برخی موارد تعبیر شده همین است نه برتری در تقوا و انسانیت و توان رسیدن به قرب الهی و سعادت. زیرا به نص و تصریح قرآن کریم، تنها ملاک فضیلت و برتری از دیدگاه اسلام، همانا تقواست نه هیچ چیز دیگر.
برتری که در قرآن کریم و روایات بیان شده، نیز برتری مطلق نیست؛ زیرا همانطور که آیه شریفه جمله «بما فضل الله» از نظر ادبی متعلق است به «قوامون». به این ترتیب، معنای آیه این می شود؛ مردان سرپرست زنان هستند و این سرپرستی به واسطه برتری ای است خداوند به آنان داده است.
با توجه به این مطلب، برتری و فضیلت مورد نظر، برتری از جهت سرپرستی است، یعنی مربوط به مدیریت خانواده است که مردان توانایی بیشتری برای مدیریت دارا هستند.[4]
اما ممکن است سوال شود که این چه برتری ای است، پاسخ این است که مدیریت خانواده به این معناست که شخص مدیر باید به دنبال ایجاد آسایش و فراهم کردن وسایل مورد نیاز خانواده است و طبعا به واسطه منازعات و سختی هایی که در به دست آوردن پول و مکان زندگی از قدیم وجود داشته است، برای مدیریت نیاز به قدرت بدنی بیشتر و احساسات کمتر است تا بتواند از عهده به دست آوردن مایحتاج زندگی بر بیاید. در یک زندگی نیاز به دو عنصر عاطفه بیشتر و قدرت بدنی بیشتر هست تا هم جنبه های عاطفی خانواده تامین شود و هم امور زندگی سامان بیابد.
بنابراین هم باید زن وجود داشته باشد و هم مرد تا هر یک نقشی در پیشرفت و تکامل مادی و معنوی خانواده ایفا کنند.

____________
(1) سوره حجرات، آیه 13.
(2) سوره حجرات، آیه 13.
(3) سوره تحریم، آیه 10-12.
(4) تفسیر نمونه، آيت الله مكارم شيرازی، دار الكتب الإسلاميه، تهران، 1374، چاپ اول، ج 3، ص373.

http://www.askquran.ir/thread42555-2.html#post666266