محدوده ارتباط دختر وپسر در شرع اسلام
پرسش:
محدوده ی ارتباط دختر و پسر در شرع اسلام چقدر است؟
پاسخ:
واقع امر این است كه آنچه یك ارتباط را شكل مى بخشد، محتواى آن است. درستی ارتباط انسانها با هم بر اساس معیارى خاصّ كه محتواى آن ارتباط را بیان مىكند، تعیین مىشود.در هر شكلى از ارتباط، چیزى معین و به شیوهاى خاصّ مبادله مى شود و همین عنصر سبب تنوع روابط مى شود. ارتباط مادر با فرزند خردسالش، قبل از هر چیز، یك رابطه عاطفى است و پیامى كه مبادله مىشود محبت است. آیا رابطه معلّم و شاگرد هم بر همین اساس استوار است؟
طبیعتا جنسیت هرگز تعیین كننده محتواى ارتباط نیست تا بر پایه آن درباره درستى و نادرستى یك رابطه داورى كنیم و بگوییم آیا ارتباط دختر و پسر خوب است یا نه؟ چه بسیار زنانى كه با مردان ارتباط اقتصادى یا فرهنگی و ...دارند. آیا در صحت یا غلط بودن این ارتباطها مىتوان با نگاه به جنسیت قضاوت كرد؟ وقتى از ارتباط دختر و پسر سخن مىگویید، منظور شما چه نوع ارتباطى است؟ باید نوع آن مشخص شود تا بتوان درباره درستى و نادرستى اش داورى كرد. آیا منظور از ارتباط، ارتباط آموزشى و تحصیلى است یا اقتصادى یا اجتماعى و یا...؟
اختلاف جنسیت طرفین ارتباط، در مقررات كلى و بعضی از شرایط روابط انسانى مؤثر است ولى محتواى روابط را تعیین نمىكند. برای همین، ارتباطى خاصّ به نام ارتباط دختر و پسر نداریم. ما در كلاس درس شركت مىكنیم و از محضر استادى كه از جنس مخالف است، بهرمند مىشویم و ارتباط آموزشى برقرار مى شود ولى هرگز در درستى این ارتباط كه بر مقررات یاد دهى و یادگیرى استوار است، تردید نداریم. البته اگر در همین كلاس پیامى جز یاددهى و یادگیرى مبادله شود ما را از تحصیل كه هدف اصلى است، دور كند این ارتباط ارتباط منفی خواهد بود.
ارتباط با جنس مخالف چه نوع ارتباطى است و در پى برقرارى چه نوع ارتباطى هستند؟
اگر این ارتباط آموزشى است و نقش هر یك تعریف شده است- براى مثال شما معلّم هستید و طرف دیگر دانشآموز و در این ارتباط جز پیام آموزشى مبادله نمىشود - هرگز مطرود نیست. ناگفته پیدا است، اگر در ضمن همین ارتباط آموزشى، ارتباطى دیگر شكل بگیرد براى مثال استاد و دانش آموز به مبادله كالا (خرید و فروش) یا محبت و معاشقه و ...روى آورند، ارتباط آموزشى آنها سالم و قابل اعتماد و صحیح نخواهد بود و از اهداف آموزشى باز مىمانند. بى تردید این نوع ارتباط آموزشى نادرست است. بنابراین، آنچه درستى یا نادرستى ارتباط را تعیین مىكند رعایت مقررات و شرایط حاكم بر ارتباط و پایبندى به نقش و حدود رفتارى تعیین و تعریف شده دو طرف است نه جنسیت آنها.
نكتهاى كه یادآوری آن ضرورت دارد، دقّت و توجّه مستمر به عوامل تهدید كننده ارتباط سالم است. همان طور كه ارتباط اقتصادى با غیر مسلمان حساسیت بیشتر مىجوید، هر نوع ارتباط با جنس مخالف هم به حساسیت و مواظبت نیاز دارد چون جاذبه طبیعى و زیستى دختر و پسر، به ویژه در سنین جوانى، زمینه انحراف ارتباطهاى انسانى را فراهم مى كند و ارتباطها را تحت تأثیر قرار مىدهد. بنابراین، حتّى در روابط آموزشى نباید از آفاتى كه در جاذبههاى زیستى ریشه دارد، غفلت كرد چون روابط انسانى سخت از این ناحیه آسیب مىپذیرد. بر این اساس، شارع مقدس به ما هشدار مىدهد كه هر گاه دو غیر همجنس، در قالب هر ارتباطى، در مكانى خلوت و دور از دید دیگران قرار بگیرند شیطان هم با آنها خواهد بود و روابط صحیح را تهدید مىكند.
نكته دیگرى كه حساسیت این نوع ارتباط را بیشتر می كند، پیامد منفى شكست یا منحرف شدن روابط انسانى از ناحیه جاذبه جنسى و زیستى است. اگر ارتباط درستى از این ناحیه به انحراف گراید، یاعث از دست رفتن آبرو و حیثیت اجتماعى و ارزش و كرامت انسانى دو طرف مى شود كه هرگز جبران پذیر نیست هر چند آسیبهاى دیگر چون شكست مادى و ناتوانى در یادگیرى و یاددهى و از دست رفتن فرصتها قابل جبران و ترمیم هستند. از سوى دیگر، گستردگى تأثیر آسیب بر آمده از جاذبه جنسى به گونه اى است كه تنها به دو طرف رابطه محدود نمى شود و افراد بسیار و حتّى نسل های بعدی را هم فرا مى گیرد. این آسیب كه به فروپاشى خانواده ها مى انجامد، در آغاز چنین عمیق و گسترده نمى نماید.
تجربه خسارت دیدگان این عرصه نشان مىدهد كه افراد خسارت دیده هرگز در آغاز عمق فاجعه را درك نمىكردند و تصور خروج از جاده عصمت و تقوا حتّى براى یك لحظه در خاطرشان نمىگنجید. نكته دیگرى كه در آسیبهاى ناشى از جاذبه جنسى قابل توجّه است، تهدید مستمر و لحظه به لحظه است یعنى دیگر عوامل براى آسیب رساندن به روابط انسانى به فراهم بودن شرایط و زمینههاى زمانى و مكانى خاصّ نیازمندند ولى آسیب و انحراف ناشى از جاذبه جنسى چنان قوى و نافذ است كه به هیچ شرطى نیازمند نیست. این عامل چنان قدرتمند است كه شرایط را تحت الشعاع قرار مىدهد و به تناسب خواست خود رقم مىزند. همین ویژگى سبب مىشود روابط انسانى همواره از این ناحیه در معرض تهدید قرار بگیرد.
در صحبت دو غیر هم جنس كه نسبت به هم نامحرم شمرده می شوند قیدی كه زده شده است این است كه:
۱- مسائل محرك جنسی در بین نباشد.
۲- ابراز احساسات عاطفی انجام نشود.
