علم الهی
سوالم درباره علم خدا و اختیار انسان هست. دین از طرفی از اختیار دفاع میکند و از طرف دیگر از علم خدا به اعمالی که قرار است اختیاری انجامش بدیم و هنوز مشخص نیست چی هستند. سوالم این است که چطوری چنین چیزی ممکن هست؟ یکی از پاسخ هایی که میدهند، علم استاد به نمره شاگرد هست که تاثیری در نمره ندارد. میخواستم درباره این مثال هم بحث کنیم چون قیاس علم خدا به علم معلم، قیاس مع الفارق هست!
برای فهم معنای علم پیشینی و قضا و قدر خداوند باید به این نکات توجه بفرمایید که:
دلیلی در دین داریم که خدا به فعل اختیاریِ من قبل از وقوعش علم دارد یا نه؟ شاید اصلا علم پیشینی به فعل اختیاری انسان محال هست و به همین خاطر ایرادی ندارد خدا به آن علم پیشینی نداشته باشد و لطمه ای به علم مطلقش وارد نمی شود (شبیه به قدرت مطلق خدا و انجام نشدن محالات).
در متون دینی، درباره این که خداوند (و حتی اولیای الهی به اذن خدا) واجد علم پیشینی نسبت به افعال اختیاری آدمی است، شواهدی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
می خواستم نظر فلاسفه درباره علم الهی به مخلوقات را در مقایسه با هم توضیح دهید و روشن نمایید منشا اختلاف نظر آنها با هم در چه چیزی است؟
برای پاسخ به پرسش مذکور، توجه شما را به این نکات جلب می کنیم:
مقدمه
درباره علم خدا به خودش و علم خدا به مخلوقات بعد از خلقت، اختلاف نظری میان فلاسفه نیست: علم خدا به این امور حضوری و بی واسطه و تفصیلی است.
آنچه مایه اختلاف است، علم خدا به مخلوقات قبل از خلقت است؛ یعنی این که علم الهی به مخلوقات قبل از خلقت، از چه سنخی است؟ حضوری است یا حصولی؟ اجمالی است یا تفصیلی؟ ...
نظر ابن سینا درباره علم خدا به موجودات چه چیزی است؟ چه نقدی به آن وارد است؟ مثلا علم بر اساس صورت های معقول، بساطت خدا را حفظ می کند؟
علم خدا به موجودات، به دو صورت قبل از خلقت و بعد از خلقت تقسیم می شود. به نظر ابن سینا، علم خدا به موجودات قبل از خلقت حصولی است اما بعداز خلقت حضوری است. در این راستا، فلاسفه مسلمان نظرات دیگری ارائه کرده اند که بررسی آنها در این نوشتار نمی گنجد. در ادامه، به نقد و بررسی دیدگاه ابن سینا می پردازیم.
