خوابیدن اصحاب کهف

در روایات اسلامی نحوه خوابیدن، تعریف شده که رو به قبله و کف دست راست زیر سر قرار گیرد.
قطعا کسانی هستند که با دیدن اصحاب کهف، ایمان می آورند و در قرآن، آیه ۱۷ سوره کهف، نحوه خوابیدن و تکان خوردن آن ها برای عدم پوسیدگی و... فرموده شده.
لطفا نحوه خوابیدن اصحاب کهف چگونه است که وقتی خورشید طلوع می کند، موقعیت غار را قصد معارفه دارد یا موقعیت اصحاب کهف را؟!

ابتدا چند نکته مقدماتی عرض می شود:
1. آن چه در آداب خواب (مستحبات و مکروهات) وارد شده است، در باره خواب معمولی و متعارف است؛ خواب اصحاب کهف، غیرمعمول بوده است.
2. رعایت آداب خواب، در ابتدا و در حال اقدام به خوابیدن، به اختیار انسان است ولی در حال خواب که به نوعی آن توجه لازم را ندارد، دیگر مد نظر نیست.
3. این آداب در دین اسلام که آخرین و کاملترین دین الهی است تعلیم داده شده است؛ لذا چه بسا در ادیان سابق، چنین آدابی برای خوابیدن، تشریع نشده بوده است.
4. در رعایت مستحبات و مکروهات، الزامی وجود ندارد.
5. آیات مربوط به اصحاب کهف، در مقام بیان احکام و آداب خوابیدن نیست.

در ادامه به موقعیت جغرافیایی غار و بیان حالات اصحاب کهف پرداخته می شود.

موقعیت جغرافیایی غار اصحاب کهف
خداوند ابتدا در معرفی جغرافیای غار اصحاب کهف، می فرماید:
«وَ تَرَى الشَّمْسَ إِذا طَلَعَتْ تَّزوَرُ عَنْ كَهْفِهِمْ ذاتَ الْيَمينِ وَ إِذا غَرَبَتْ تَقْرِضُهُمْ ذاتَ الشِّمالِ وَ هُمْ في فَجْوَةٍ مِنْهُ ذلِكَ مِنْ آياتِ اللَّهِ»؛ و (اگر در آنجا بودى) خورشيد را مى ديدى كه به هنگام طلوع، به سمت راست غارشان متمايل مى گردد؛ و به هنگام غروب، به سمت چپ؛ و آنها در محل وسيعى از آن (غار) قرار داشتند؛ اين از آيات خداست.(1)

چند نکته:
1. موقعیت جغرافیایی غار، شمالی ـ جنوبی بوده است، به همین خاطر، اولا: نور بطور مستقیم به داخل غار نمی تابیده است،
ثانیا: هم قبل از ظهر و هم بعد از ظهر، نور خورشید به داخل دهانه و داخل غار می تابیده است.
[نکته: اگر موقعیت جغرافیایی غار، شرقی ـ غربی بود، در طول روز، فقط یکمرتبه (یا قبل از ظهر و یا بعد از ظهر)، نور خورشید به داخل آن می تابید.]
2. این موقعیت جغرافیایی باعث می شود نسیم های شمالی، به داخل غار نیز بوزد و هوای داخل غار، همیشه هوایی تازه باشد، لذا هوای دخل غار، هوایی محبوس و گرفته نبوده است.
3. محل خوابیدن اصحاب کهف، به گونه ای بوده که خورشید بطور مستقیم بر آن ها نمی تابیده است؛ لذا هم از فواید نور خورشید، برخوردار بودند و هم از مضرات تابش مستقیم نور خورشید، اعم از تغییر رنگ بدن و پوست و نیز پوسیدگی لباس و... (آن هم به مدت 309 سال) در امان بوده اند.
4. غار از دو قسمت تشکیل شده بوده، یکی دهانه غار و دیگری قسمت وسیع غار؛ و اصحاب کهف در آن قسمت وسیع غار قرار داشته و از تابش مستقیم نور خورشید و وزش باد، در امان بوده اند.

حالات و کیفیت اصحاب کهف
اما در باره کیفیت و حالات خود اصحاب کهف، قرآن کریم می فرماید:
«وَ تَحْسَبُهُمْ أَيْقاظاً وَ هُمْ رُقُودٌ وَ نُقَلِّبُهُمْ ذاتَ الْيَمينِ وَ ذاتَ الشِّمالِ وَ كَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَيْهِ بِالْوَصيدِ لَوِ اطَّلَعْتَ عَلَيْهِمْ لَوَلَّيْتَ مِنْهُمْ فِراراً وَ لَمُلِئْتَ مِنْهُمْ رُعْباً»؛ و (اگر به آنها نگاه مى كردى) مى پنداشتى بيدارند؛ در حالى كه در خواب فرو رفته بودند! و ما آنها را به سمت راست و چپ می گردانديم (تا بدنشان سالم بماند.) و سگ آنها دست هاى خود را بر دهانه غار گشوده بود (و نگهبانى مى كرد.) اگر نگاهشان مى كردى، از آنان مى گريختى؛ و سر تا پاى تو از ترس و وحشت پر مى شد.(2)

چند نکته:
1. خواب آن ها خواب معمولی نبوده است، لذا با این که در خواب بوده اند، ولی چشم های آن ها باز بوده است.
2. ممکن است این یک حالت امنیتی بوده برای اصحاب کهف تا حیوانات (به تصور بیدار بودن آن ها) و انسان ها (به سبب آن حالت ترس آور آنان)، به ایشان نزدیک نشوند.
3. اصحاب کهف، از سمت راست به سمت چپ و بر عکس، حرکت و تغییر حالت داده می شدند تا بدن آن ها در اثر فشار و تماس با زمین و نیز گردش خون در همه بدن و...، آسیبی به ایشان وارد نشود.
4. سگ آن ها در داخل غار و در دهانه غار قرار داشته است؛ و این خود می تواند مانعی برای ورود به غار باشد زیرا هر کس ببینید تصور می کند او در حال نگهبانی دادن است.
5. حالت خواب اصحاب کهف، به گونه ای بود که هر کس آن ها را می دید، علاوه بر این که ترس تمام وجودش را در بر نمی گرفت، از آن جا فرار می کرد و نمی ماند. این نیز خود، یک عامل حفاظتی برای اصحاب کهف بوده است.(3)

پيام ها:
1. يكى از نعمت هاى خدا، غلتيدن انسان در خواب است.
2. خداوند سبب ساز و سبب سوز است و تغيير عوامل و آثار، از آيات الهى است.(خداوند خواب اصحاب كهف را از نظر كمّى از چند ساعت به 309 سال، و از نظر كيفى نيز به خوابى كه چشم ها باز و در حدقه مى چرخد، تغيير داد.)
3. گاهى حيوانات نيز مأمور اهداف الهى اند. از نقش حيوانات در زندگى بشر غافل نباشيم.
4. هميشه حفاظت الهى به صورت معجزه نيست، گاهى هم عوامل طبيعى (نتابيدن مستقيم خورشيد و وجود نسيم و وسعت مكان غار) ابزار و زمينه حفاظت است، آن گونه كه در حفاظت اصحاب كهف بود.(4)
5. خدا از مؤمنان (هم چون اصحاب كهف) محافظت مى كند.
6. درِ كوى دوست به روى كسى بسته نيست و حتى حيوانى چون سگ مى تواند راه عاشقان را در پيش گيرد.(5)

پی نوشت ها:
1. کهف: 18/ 17.
2. کهف: 18/ 18.
3. مطالعه بیشتر: ر.ک: تفاسیر ذیل آیه فوق؛ طباطبایی، محمد حسین، تفسير الميزان، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات: جامعه مدرسین، دفتر انتشارات اسلامی ـ قم، ج 13، ص 353 به بعد؛ مکارم شیرازی و همکاران، تفسير نمونه، انتشارات: دار الکتب الاسلامیه ـ تهران، ج 12، ص 368 به بعد.
4. قرائنی، تفسیر نور، ناشر: مركز فرهنگى درسهايى از قرآن ـ تهران‏، ج 5، ص 151 و 152.
5. رضایی اصفهانی، تفسير قرآن مهر، ناشر: پژوهشهاى تفسير و علوم قرآن ـ قم‏، ج 12، ص 204.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید