امر و نهي از فرد غير عامل

همه ي ما شنيده ايم كه امر به معروف و نهي از منكر واجب است اما آنچه در آيه اتامرون الناس بالبر و تنسون انفسکم و انتم تتلون الکتاب افلا تعقلون آمده ، ظاهرا اين وجوب را از كسي كه خودش عامل به مورد نيست ، برداشته است . نظر شما چيست ؟ در پاسخ به پرسش شما عرض کنم که طبق آیه هماهنگی قول و عمل جزء شرایط لزوم امر به معروف و نهی از منکر نمی‌باشد بلکه جزء شروط تأثیر آن می‌باشد، بنابراین افرادی که عامل به قول خویش نیستند؛ می‌توانند امر و نهی نمایند و نباید به بهانه‌ی عمل نکردن به قول خود این دو فریضه بزرگ ترک شود. از نکات مهم در امر به معروف و نهی از منکر اهل بیت(ع) توصیه آنان به دعوت عملی به معروف هاست و خود در خط مقدّم عمل به معروف بودند. از حضرت امیرمؤمنان علی(ع) نقل شده است که: من نصب نفسه للناس اماماً فلیبدأ بتعلیم نفسه قبل تعلیم غیره و لیکن تأدیبه بسیرته قبل تأدیبه بلسانه و معلّم نفسه و مؤدبها احق بالاجلال من معلم الناس و مؤدبهم».(1) کسی که خود را در مقام پیشوایی و امامت مردم قرار می دهد باید پیش از آنکه به تعلیم دیگران بپردازد به تعلیم خویش بپردازد و باید تأدیب کردن او به عملش پیش از تأدیب دیگران به زبانش باشد که معلم و ادب کننده خویش به اقدام سزاوارتر است از کسی که معلّم و مربی مردم است. حضرت امام صادق(ع) فرمود: کونوا دعاة للناس بالخیر بغیر السنتکم لیروا منکم الاجتهاد و الصدق و الورع.(2) مردم را بدون زبان (بلکه با عمل خویش) به سوی خوبی فراخوانید تا از شما سخت کوشی در راه دین و صداقت و خداترسی را ببینند. در روایت دیگر آمده است: کونوا دعاة الناس باعمالکم و لاتکونوا دعاة الناس بالسنتکم مردم را با اعمالتان به سوی خدا بخوانید نه (تنها) با گفتارتان.روایت در این زمینه فراوان است بهمین مقدار بسنده می کنیم.(3) سیره عملی امامان نیز همین بوده است و مواردی که منحرفان از رفتار عملی امامان به راه صلاح و سداد کشانده شدند اگر بیش از گفتارشان نباشد کمتر قطعاً نیست. امیرمؤمنان علی(ع) فرمود: ایها الناس انّی و اللّه ما احثکم علی طاعة الّا و اسبقکم الیها و لاانهاکم عن معصیة الّا و اتناهی قبلکم عنه(4) ای مردم به خدا سوگند من شما را به هیچ طاعتی ترغیب نمی کنم مگر اینکه خودم پیش از شما به آن عمل می نمایم و شما را از هیچ معصیتی باز نمی دارم مگر اینکه خودم پیش از شما از آن دوری می جویم. گرچه از شرایط لازم برای امر به معروف و نهی از منکر عامل بودن شخص آمر و ناهی محسوب نمی شود همانگونه که در کلام رسول خدا نقل شده است مروا بالمعروف و ان لم تفعلوه و انهوا عن المنکر و ان لم تجتنبوه کلّه(5) امر به معروف و نهی از منکر کنید هرچند خودتان به آن عمل نکرده باشید و نهی از منکر کنید هرچند از تمام منکرات اجتناب نکرده باشید. ولی بی تردید اگر گوینده خود عامل به آنچه می گوید باشد تأثیر کلام او فوق العاده خواهد بود. وقتی مردم می دیدند پیامبر در میدان جنگ، خود در خط مقدّم است در عبادت پیشگام است، در دگر دوستی اولین است قهراً این رفتار، محبت پیامبر را به عمق دلها می برد. وقتی مردم می دیدند که اگر مولی علی(ع) مردم را دعوت به زهد و اعراض از دنیا می کند خود سرآمد زاهدان روزگار است مواعظ دلنشین او بر دلها می نشست تا آنجا که همام در پی این مواعظ دلنشین جان به جان آفرین تسلیم می کند. فصعق همام صعقة کانت نفسه فیه هنگامی که سخن امام به اینجا رسید ناگهان همام غش کرد و بی هوش شد و در آن حالت روح از کالبدش مفارقت کرده به لقاء اللّه پیوست. آنگاه مولی علی(ع) فرمود: اما واللّه لقد کنت اخافها علیه ثم قال هکذا تصنع المواعظ البالغة باهله(6) آگاه باشید بخدا قسم من از این حادثه هراس داشتم سپس فرمود پند و اندرزهای رسا با اهلش چنین می کند.

منابع:

1. اصول کافی، ج 2، ص 105.

2. قرب الاسناد، ص 77.

3. در این زمینه مراجعه کنید به کتاب التبلیغ فی الکتاب و السنة از ص 140 تا 146 و از ص 217 تا 232.

4. نهج البلاغه، خطبه 175.

5. میزان الحکمة، ج 6، ح 12776.

6. نهج البلاغه، خطبه 193.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید