خانه كعبه

در سوره بقره آیه 125و127 آمده که حضرت ابراهیم واسماعیل آمده که خانه خدا را ساخته اند چگونه بت در آن نگهداری میشده که خداوند به آنها دستور پاکسازی آنرا میدهد چه کسانی در آن بت گذاشته اند؟
برای پی بردن به پاسخی درست به این سوال ،لازم است تفسیر آیات مورد نظر را مورد بررسی قرار دهیم: آیه 125سوره بقره: « وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيتِي لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ: و (به خاطر بياوريد) هنگامي که خانه کعبه را محل بازگشت و مرکز امن و امان براي مردم قرار داديم! و (براي تجديد خاطره،) از مقام ابراهيم، عبادتگاهي براي خود انتخاب کنيد! و ما به ابراهيم و اسماعيل امر کرديم که: «خانه مرا براي طواف‌کنندگان و مجاوران و رکوع‌کنندگان و سجده‌کنندگان، پاک و پاکيزه کنيد!» خداوند متعال بعد از اشاره به مقام والاى ابراهيم در آيه گذشته ، به بيان عظمت خانه کعبه که به دست ابراهيم ساخته و آماده شد پرداخته ، مى فرمايد:«به خاطر بياوريد هنگامى را که خانه کعبه را (مثابة ) (محل بازگشت و توجه ) مردم قرار داديم و مرکز امن و امان ». (مثابة ) در اصل از ماده (ثوب ) به معنى باز گشت چيزى به حالت نخستين است ، و از آنجا که خانه کعبه مرکزى بوده است براى موحدان که همه سال به سوى آن رو مى آوردند، نه تنها از نظر جسمانى که از نظر روحانى نيز بازگشت به توحيد و فطرت نخستين مى کردند، از اين رو به عنوان مثابه معرفى شده ، و از آنجا که خانه انسان که مرکز بازگشت هميشگى او مى باشد محل آرامش و آسايش است ، در کلمه (مثابه ) يکنوع آرامش و آسايش ‍خاطر، نيز افتاده است و اين معنى با کلمه (امناً) که پشت سر آن ذکر شده تاءکيد مى شود، کلمه (للناس ) نشان مى دهد که اين مرکز امن و امان ، پناهگاهى است عمومى براى همه جهانيان و انسانها و توده هاى مردم . و اين در حقيقت اجابت يکى از درخواستهائى است که ابراهيم از خداوند کرد که بعدا به آن اشاره مى شود. سپس اضافه مى کند «از مقام ابراهيم نماز گاهى براى خود انتخاب کنيد». سپس اشاره به پيمانى که از ابراهيم و فرزندش اسماعيل درباره طهارت خانه کعبه گرفته است مى فرمايد و مى گويد: «ما به ابراهيم و اسماعيل امر کرديم که خانه مرا براى طواف کنندگان و مجاوران و رکوع کنندگان و سجده کنندگان (نمازگزاران ) پاکيزه داريد». منظور از طهارت و پاکيزگى در اينجا چيست ؟ بعضى گفته اند: طهارت از لوث وجود بتها. بعضى گفته اند: از آلودگيهاى ظاهرى و مخصوصا از خون و محتويات شکم حيواناتى که قربانى مى کردند، زيرا بعضى از ناآگاهان چنين اعمالى را انجام مى دادند. و بعضى گفته اند طهارت در اينجا به معنى خلوص نيت به هنگام بناى اين خانه توحيد است . ولى هيچ دليلى ندارد که ما مفهوم طهارت را در اينجا محدود کنيم ، بلکه منظور پاک ساختن ظاهرى و معنوى اين خانه توحيد از هر گونه آلودگى است . و لذا در بعضى از روايات مى خوانيم که اين آيه تعبير به پاکسازى از مشرکان شده و در بعضى ديگر به شستشوى بدن و پاکيزگى از آلودگيها. آیه127 سوره بقره: «وَإِذْ يرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ:و (نيز به ياد آوريد) هنگامي را که ابراهيم و اسماعيل، پايه‌هاي خانه (کعبه) را بالا مي‌بردند، (و مي‌گفتند:) «پروردگارا! از ما بپذير، که تو شنوا و دانايي!». از آيات مختلف قرآن و احاديث و تواريخ اسلامى به خوبى استفاده مى شود که خانه کعبه پيش از ابراهيم ، حتى از زمان آدم بر پا شده بود، در آيه 37 سوره ابراهيم از قول اين پيامبر بزرگ مى خوانيم :«ربنا انى اسکنت من ذريتى بواد غير ذى زرع عند بيتک المحرم». اين آيه گواهى مى دهد موقعى که ابراهيم با فرزند شيرخوارش اسماعيل و همسرش به سرزمين مکه آمدند اثرى از خانه کعبه وجود داشته است . در آيه 96 سوره آل عمران نيز مى خوانيم :« ان اول بيت وضع للناس للذى ببکة مبارکا». مسلم است که پرستش خداوند و ساختن مرکز عبادت از زمان ابراهيم آغاز نگرديده بلکه قبلا و حتى از زمان آدم (عليه السلام ) بوده است . اتفاقا تعبيرى که در این آيه به چشم مى خورد نيز همين معنى را مى رساند آنجا که مى گويد: به ياد آوريد هنگامى را که ابراهيم و اسماعيل پايه هاى خانه (کعبه ) را بالا مى بردند، و مى گفتند: پروردگارا! از ما بپذير تو شنوا و دانائى . اين تعبير مى رساند که شالوده هاى خانه کعبه وجود داشته و ابراهيم و اسماعيل پايه ها را بالا بردند. در خطبه معروف قاصعه از نهج البلاغه نيز مى خوانيم : «الا ترون ان الله سبحانه اختبر الاولين من لدن آدم صلوات الله عليه الى الاخرين من هذا العالم باحجار ...فجعلها بيته الحرام ...، ثم امر آدم و ولده يثنوا اعطافهم نحوه ...: آيا نمى بينيد که خداوند مردم جهان را از زمان آدم تا به امروز به وسيله قطعات سنگى ... امتحان کرده است ، و آن را خانه محترم خود قرار داده ، سپس به آدم و فرزندانش دستور داد که به گرد آن طواف کنند». کوتاه سخن اينکه : آيات قرآن و روايات اين تاريخچه معروف را تأييد مى کند که خانه کعبه نخست به دست آدم ساخته شد، سپس در طوفان نوح فرو ريخت ، و بعد به دست ابراهيم و فرزندش اسماعيل تجديد بنا گرديد.{تفسیر نمونه،ج1ص447-455}. همانگونه که مشاهده می کنید در این دو آیه هیچ تصریحی به اینکه حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل،کعبه را از بت پاک و خالی کرده باشند،نشده است،فقط در تفسیر آیه 125،بعضی ها گفته اند که مراد پاک کردن کعبه از وجود بت ها بوده است.برای یافتن پاسخ درست باید به تاریخ مراجعه کرد و به بررسی زمان ورود بت به مکه پرداخت. عمرو بن لحي اولين كسي است كه دين حضرت اسماعيل(ع) را تغيير داد و در ميان مردم بت پرستي را رواج داد{سيره ابن هشام، ج 1، ص 79}. عمرو بن لحي، رئيس قبيله خزاعه اولين كسي است كه بر كعبه بت نصب كرد و اولين بتي كه او در داخل كعبه نهاد بتي به نام هبل بود و پس از آن بت هاي ديگري در داخل خانه خدا قرار دادند. همين عمرو بن لحي بود كه مردم مكه را براي عبادت بت دعوت كرد و او بت هبل را در زماني كه متولي كعبه بود از شام آورد{الميزان، ج 3، ص 362 - سيره ابن هشام، ج 1، ص 79 - بحارالانوار، ج 51، ص 291، ح 5}. با توجه به اینکه بنابر گزارشات تاریخی، بعد از اینکه حضرت ابراهیم همسرش هاجر را به همراه فرزند خردسالش اسماعیل به سرزمین بی آب و علف مکه آورد،وهنگامی که چشمه زمزم از دل زمین جوشید مردم در این منطقه و به سبب آب این چشمه جمع شده شهر مکه را تشکیل دادند و ابراهیم به فرمان خدا ساختمان کعبه را که در اثر طوفان نوح تخریب شده ‌بود بازسازی کرد؛و طبق برخی نقلهای تاریخی و روایی،چون حضرت ابراهیم(ع) محل دقیق خانه کعبه را نمی دانست،جبرئیل امین مکان دقیق را به او نشان داد،و با خط کشی محدوده درست کعبه،آن حضرت را راهنمایی کرد،به این نتیجه می رسیم که در زمان تجدید بنای کعبه به دست حضرت ابراهیم و اسماعیل،اصلاً کعبه ای وجود نداشته و محل آنهم مشخص نبوده تا بگوییم در آن بتهایی نصب شده بود،و آنحضرت مأمور به پاکسازی کعبه از وجود بت ها بوده است،خلاصه اینکه با توجه به شواهد تاریخی و روایی در مورد چگونگی تجدید بنای کعبه توسط حضرت ابراهیم و اسماعیل(ع)وجود بت در کعبه در آن زمان و مأموریت حضرت ابراهیم و اسماعیل برای تطهیر کعبه از وجود بتها،بعید به نظر می رسد.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید