نپذیرفتن برخی توبه ها

آیاتی که خدا توبه را نمی پذیرد به همراه علت آن بیان بفرمایید؟

در سوره نساء می فرماید: «إِنَّمـَا التَّوْبـَةُ عـَلی اللَّهِ لِلَّذِیـنَ یـَعْمَلُونَ السوءَ بجَهَلَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِن قَرِیبٍ فَأُولَئک یَتُوب اللَّهُ عَلَیهِمْ وَ کانَ اللَّهُ عَلِیماً حَکیماً وَ لَیـْسـتِ التَّوْبـَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السیِّئَاتِ حَتی إِذَا حَضرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْت قَالَ إِنی تُبْت الْئََنَ وَ لا الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَ هُمْ کفَّارٌ أُولَئک أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَاباً أَلِیماً» پذیرش توبه از سوی خدا، تنهـا برای کسانی است که کار بدی را از روی جهالت انجام می دهند و سپس به زودی توبه می کنند، خداوند توبه چنین اشخاصی را می پذیرد و خدا دانا و حکیم است. و برای کسانی که کارهای بد را انجام می دهند، و هنگامی که مرگ یکی از آنها فرا برسد می گوید الان توبه کردم، توبه نیست و نه برای کسانی که در حال کفر از دنیا می روند، اینها کسانی هستند که عذاب دردناکی برای آنها فراهم کرده ایم.(1) در آیه اول می فرماید خداوند افرادی که با عناد و دشمنی با حق، به کفر و گناه خود ادامه می دهند و با همان حال بمیرند توبه شان قبول نمی شود. در آیه بعد اشاره به کسانی که توبه آنها پذیرفته نمی شود نموده، می فرماید: کـسانی که در آستانه مرگ قرار می گیرند و می گویند اکنون از گناه خود توبه کردیم توبه آنان پذیرفته نخواهد شد. دلیل آن هـم روشن است زیـرا در حال احتضار و در آستانه مرگ، پرده ها از برابر چشم انسان کنار می رود، و دید دیگری برای او پیدا می شود، و قسمتی از حقایق مربوط به جهان دیگر و نتیجه اعمالی را که در ایـن زندگی انجام داده با چشم خود می بیند و مسایل جنبه حسی پیدا می کند واضح است که در این صـورت هر گناهکاری از اعمال بد خود پشیمان می گردد، و همانند کسی که شعله آتشی را نزدیک خود ببیند از آن فرار می کند. دسته دوم: از کسانی کـه توبه آنها پذیرفته نمی شود آنها هستند که در حال کفر از جهان می رونـد، در آیه فوق درباره آنها چنین می فرماید: آنها که در حال کفر می میرند توبه برای آنان نیست: «و لا الذین یموتون و هم کفار» این حقیقت در آیات متعدد دیگری از قرآن مجید نیز بازگو شده است؛ سوره بقره آیه های 161 و 217، آل عمران آیه 91، محمد آیه 34. «إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ بَعْدَ إِيمَٰنِهِمْ ثُمَّ ٱزْدَادُوا۟ كُفْرًۭا لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُو۟لَٰٓئِكَ هُمُ ٱلضَّآلُّونَ»؛ کسانی که پس از ایمان کافر شدند و سپس بر کفر (خود) افزودند، (و در این راه اصرار ورزیدند،) هیچ‌گاه توبه آنان، (که از روی ناچاری یا در آستانه مرگ صورت می‌ گیرد،) قبول نمی‌شود؛ و آنها گمراهان (واقعی) اند (چرا که هم راه خدا را گم کرده‌ اند، و هم راه توبه را!).(2) آیه در مورد کسانی است که در توبه کردن صداقت ندارند. در مورد عدم پذیرش توبه در فرض مذکور احتمالاتی ذکر شده است: 1 – این افراد که به اختیار خود در راه حق قدم نمی گذارند، بلکه توبه آن ها ظاهری است. 2 – این گونه اشخاص هنگامی که خود را در آستانه مرگ و پایان عمر ببینند، ممکن است پشیمان شوند و توبه کنند، ولی باز توبه آن ها پذیرفته نخواهد شد، زیرا در لحظه مرگ، وقت توبه پایان یافته است. 3 – توبه از گناهان معمولی در حال کفر پذیرفته نمی شود، یعنی اگر کسی در مسیر کفر اصرار داشته باشد، ولی از گناهی مانند ظلم و غیبت توبه کند، توبه او بی فایده است، چرا که شستن آلودگی های سطحی از روح و جان، با وجود آلودگی های عمقی مؤثر نخواهد بود.(3) پس این دسته که گمراهان نامیده شده اند، راه حقیقی توبه را گم کرده اند و در حقیقت به دنبال فریبکاری و نیرنگ می باشند، و این منافات با توبه پذیر بودن خدا ندارد. خداوند توبه کسانی را می پذیرد که صادقانه و پیش از رسیدن مرگ و با اختیار خود و به انگیزة جبران کارهای زشت خود و اصلاح آن ها توبه کنند. در مورد کسانی که در حال کفر هستند، توبه معنا ندارد، مگر آن که از راه کفر بازگردند که در این صورت با فرض آیه ( که در راه کفر اصرار بورزند) سازگار نبوده و در مورد آنها صدق نمی کند. «إِنَّ اللَّهَ لا يـَغـْفِرُ أَن يُشرَك بِهِ وَ يَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِك لِمَن يَشاءُ وَ مَن يُشرِك بِاللَّهِ فَقَدِ افْترَى إِثْماً عَظِيماً»؛ خداوند (هرگز) شرك را نمى بخشد! و پائين تر از آن را براى هر كس بخواهد (و شايسته بداند) مى بخشد، و آن كس كه براى خدا، شريكى قرار دهد، گناه بزرگى مرتكب شده است.(4) آيـه فـوق صـريحا اعلام مى كند كه همه گناهان ممكن است مورد عفو و بخشش واقع شوند، ولى (شرك) به هيچ وجه بخشوده نمى شود، مگر اينكه از آن دست بردارند و توبه كـنـند و موحد شوند، و به عبارت ديگر هيچ گناهى به تنهايى ايمان را از بين نمى برد هـمانـطـور كه هيچ عمل صالحى با شرك، انسان را نجات نمى بخشد (ان الله لا يغفر ان يشرك به و يغفر ما دون ذلك لمن يشاء). « إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَمْ يَكُنِ اللَّـهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلَا لِيَهْدِيَهُمْ سَبِيلًا»؛ بیگمان کسانی که ایمان می‌آورند و سپس کافر می‌شوند، و باز هم ایمان می‌آورند و دیگر بار کافر می‌شوند، و سپس بر کفر خود می‌افزایند (و با کفر چشم از جهان می‌پوشند، واقعاً کارشان جای شگفت است و) هرگز خداوند ایشان را نمی‌بخشد و راهی (به سوی بهشت) بدیشان نمی‌نماید.(5)

پی نوشت ها:

1.نساء/17 و 18.

2. آل عمران/ 90.

3 – مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دار الكتب الإسلامية، مكان چاپ: ايران- تهران‏، سال چاپ: 1371 ه. ش‏، نوبت چاپ: 10، ج 2، ص 499.

4. نساء/ 48.

5. نساء/ 137.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید