قبولی نماز

درباره قبولی نماز چند پرسش مطرح است:
الف) موانع قبولی نماز چیست؟
ب) از کجا بفهمیم نمازمان قبول شده است؟
ج) کسی که نمازش شرایط قبولی را ندارد، خواندن نماز چه کمکی به او میکند؟

الف: نماز دارای شرایط و موانع مختلفی است. اما این شرایط و موانع در سه بخش کلی قابل دسته بندی است. برخی از آنها شرایط و موانع صحت نماز هستند. مثلا وضو از شرایط صحت نماز است و لباس غصبی از موانع صحت است. نمازی که بدون شرایط صحت و یا همراه یکی از موانع صحت انجام شود باطل است و باید قضا شود.
دسته دوم شرایط قبولی نماز و موانع قبولی آن است. مثلا داشتن حضور قلب از شرایط قبولی نماز است و نارضایتی والدین از موانع قبولی آن. نمازی که شرایط قبولی را نداشته باشد و یا یکی از موانع قبولی را داشته باشد قضا ندارد چون قبول نشدن نماز به معنای صحیح نبودن آن نیست.
دسته سوم از شرایط و موانع مربوط به کمال نماز است. مثلا عطر زدن از شرایط کمال نماز است. یا مثلا فرادی خواندن نماز برای کسی که میتواند آن را جماعت بخواند از موانع کمال نماز است.

برخی از موانع قبولی نماز عبارت اند از:
کینه و دشمنی با پدر و مادر
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «مَنْ نَظَرَ إِلَى أَبَوَيْهِ‏ نَظَرَ مَاقِتٍ‏ وَ هُمَا ظَالِمَانِ لَهُ لَمْ يَقْبَلِ اللَّهُ لَهُ صَلَاةً؛ هر كس با چشم بغض و كينه به پدر و مادر خود نگاه کند هر چند به او ظلم کرده باشند، نمازش در پيشگاه الهى نامقبول است.»(1)
نارضایتی شوهر
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «أَيُّمَا امْرَأَةٍ بَاتَتْ وَ زَوْجُهَا عَلَيْهَا سَاخِطٌ فِي حَقٍّ لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا صَلَاةٌ حَتَّى يَرْضَى عَنْهَا؛ هر زنی که صبح را به شب رساند و همسرش از او ناراضی و آزرده باشد نمازش قبول نمی شود تا رضایت همسرش را کسب کند.»(2)
آزار دادن زن
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: «مَنْ‏ كَانَ‏ لَهُ‏ امْرَأَةٌ تُؤْذِيهِ‏ لَمْ يَقْبَلِ اللَّهُ صَلَاتَهَا وَ لَا حَسَنَةً مِنْ عَمَلِهَا حَتَّى تُعِينَهُ‏ وَ تُرْضِيَهُ وَ إِنْ صَامَتِ الدَّهْرَ وَ قَامَتْ وَ أَعْتَقَتِ الرِّقَابَ وَ أَنْفَقَتِ الْأَمْوَالَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ كَانَتْ أَوَّلَ مَنْ تَرِدُ النَّارَ ثُمَّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ عَلَى الرَّجُلِ مِثْلُ ذَلِكَ الْوِزْر وَ الْعَذَابِ إِذَا كَانَ لَهَا مُؤْذِياً ظَالِماِ؛ كسى كه همسر خود را بيازارد نماز و اعمال نيك او مورد پذيرش الهى قرار نمى گيرد اگرچه تمام عمر را روزه بگیرد و نماز بخواند و بنده آزاد کند و انفاق نماید. مگر آن كه به كمك او بپردازد و رضايتش را جلب كند. البته شوهر نيز داراى همين نوع از عقاب است در صورتى كه همسر خويش را بيازارد و به او ظلم روا دارد.»(3)
خودآرایی و خوشبو کردن زن برای غیر همسر
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «َايُّمَا امْرَأَةٍ تَطَيَّبَتْ لِغَيْرِ زَوْجِهَا لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا صَلَاةٌ حَتَّى تَغْتَسِلَ مِنْ طِيبِهَا كَغُسْلِهَا مِنْ جَنَابَتِهَا؛ هر زنی که خود را برای نامحرم خوشبو کند نمازی از او قبول نمی شود تا وقتی که غسل نماید. همانطور که برای جنابت غسل میکند.»(4)
شرب خمر
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «لَا تُقْبَلُ صَلَاةُ شَارِبِ‏ الْخَمْرِ أَرْبَعِينَ‏ يَوْماً إِلَّا أَنْ يَتُوب؛ نماز کسی که شراب می نوشد تا چهل روز قبول نمی شود مگر اینکه توبه کند.»(5)
مال حرام
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «إِنَّ لِلَّهِ مَلَكاً يُنَادِي عَلَى بَيْتِ الْمَقْدِسِ كُلَّ لَيْلَةٍ مَنْ أَكَلَ حَرَاماً لَمْ‏ يَقْبَلِ‏ اللَّهُ‏ مِنْهُ‏ صَرْفاً وَ لَا عَدْلا؛ همانا براى خداوند فرشته اى است كه هر شب بر بيت المقدس پيام مى دهد، آن كسى كه حرامى بخورد، خداوند از او نه واجب و نه مستحبی را قبول نمی کند»(6)
غیبت
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «مَنِ اغْتَابَ مُسْلِماً أَوْ مُسْلِمَةً لَمْ‏ يَقْبَلِ‏ اللَّهُ‏ صَلَاتَهُ‏ وَ لَا صِيَامَهُ أَرْبَعِينَ يَوْماً وَ لَيْلَةً إِلَّا أَنْ يَغْفِرَ لَهُ صَاحِبُهُ؛ هر كس كه غيبت مرد يا زن مسلمانى را كند، تا چهل شبانه روز نماز و روزه اش پذيرفته نيست، مگر اين كه غيبت شونده او را ببخشايد.»(7)

ب: خداوند در قرآن آيه 45 سورة عنكبوت مي فرمايد: «وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ؛ نماز را به پادار كه راستي نماز از فحشاء و منكرات جلوگيري مي كند و ذكر خدا بزرگتر از هر چيزي است».
اين اثر نماز به قدري اهميّت دارد كه در بعضي از روايات اسلامي به عنوان معيار سنجش نماز مقبول و غير مقبول از آن ياد شده است. امام صادق (عليه السّلام) مي فرمايد: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَعْلَمَ أَ قُبِلَتْ صَلَاتُهُ أَمْ لَمْ تُقْبَلْ فَلْيَنْظُرْ هَلْ‏ مَنَعَتْهُ‏ صَلَاتُهُ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْكَرِ فَبِقَدْرِ مَا مَنَعَتْهُ قُبِلَتْ مِنْهُ؛ هر كسي دوست دارد كه بداند آيا نمازش قبول شده يا نه، پس بنگرد به نمازش كه آيا او را از فحشاء و منكر باز ميدارد؟ به اندازهاي كه از كارهاي زشت باز داشته قبول شده است.»(8)

ج: همان طوری گه گفتیم قبولی نماز یکی از مراتبی است که مومن باید به آن دست یابد. قبل از این مرتبه صحت نماز قرار دارد و قبل از آن نیز نماز تمرینی است. حتی قبل از نماز تمرینی نیز مقدماتی همچون آموزش و تمرین مفردات نماز مانند اذکار، جهت یابی قبله و .... به کودک وجود دارد.
بنابراین، اینکه مسلمان بخواهد از ابتدا نمازی با همه شرایط صحت و قبولی و کمال بخواند شاید معمول و ممکن نباشد. چنین قصدی ممکن است فرد را دچار سرخوردگی کند و او را در عبادت الهی مایوس و ناامید نماید.
برای یادگرفتن نماز هیچ راهی جز خواندن آن وجود ندارد. به همین خاطر است که به کودکی که قبل از بلوغ و یا در آستانه بلوغ است توصیه به اقامه نماز شده است حتی اگر اشکالاتی در نماز او وجود داشته باشد. مراتب قبولی و کمال نماز نیز باید در سیر خواندن آن طی شود. ترک نماز به خاطر ترس از قبول نشدن آن به معنای خودکشی از ترس کشته شدن است.
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید

پی نوشت ها:
1. کلینی، محمد بن یعقوب(329 ق)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج‏2، ص349.
2. همان، ج‏5، ص507.
3. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن(1104ق)، وسائل الشیعة، قم، موسسه آل البیت، ج20، ص164.
4. کلینی، محمد بن یعقوب(329 ق)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج‏5، ص507.
5. نوري، حسين، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، موسسه آل البيت، 1408ق، ج‏17، ص57.
6. ابن فهد حلی(841ق)، عدة الداعي و نجاح الساعي، دارالکتب الاسلامی، ص153.
7. مجلسی، محمد باقر(1110ق)، بحار الانوار، بیروت، دار احیا التراث العربی، ج‏72، ص258.
8. همان، ج‏79، ص198.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید