فکر گناه
درباره گناه چند سوال داشتم:
الف) آیا فکر کردن به گناه هم گناه محسوب می شود؟
ب) این درست است که برخی از گناهان شصت سال انسان را به عقب می اندازد؟
ج) آیا گناهی داریم که پس از انجام آن هیچ وقت توفیق توبه پیدا نکنیم؟
الف: انسان در برابر کارهایی که از روی اختیار انجام می دهد مسئول است و در برابر آن ها بازخواست می شود. افکار معمولا به صورت ناخواسته به ذهن می آیند و به همین خاطر گناه محسوب نمی شوند. پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «عُفِيَ عَنْ أُمَّتِي مَا خَطَرَ بِبَالِهِمْ مَا لَمْ يَتَكَلَّمُوا وَ يَفْعَلُوا»؛ از امت من هر چه که در ذهنشان خطور مى کند، عفو شده است، تا وقتى که آن را به زبان جارى نکرده و عملى انجام نداده باشند.(1)
اما از این جهت که افکار منفی زمینه برای تبدیل شدن به گفتار و رفتار را دارند باید از آن ها پیشگیری کرد. حضرت علي (عليه السلام) مي فرمايند: «مَنْ كَثُرَ فِكْرُهُ فِي الْمَعَاصِي دَعَتْهُ إِلَيْهَا»؛ كسي كه زياد به گناهان فكر كند به سوي گناه كشانده مي شود.(2)
از این رو، حضرت مسیح به پیروان خود فرمود: «إِنَّ مُوسَى نَبِيَّ اللَّهِ علیه السلام أَمَرَكُمْ أَنْ لَا تَزْنُوا وَ أَنَا آمُرُكُمْ أَنْ لَا تُحَدِّثُوا أَنْفُسَكُمْ بِالزِّنَا فَضْلًا عَنْ أَنْ تَزْنُوا فَإِنَّ مَنْ حَدَّثَ نَفْسَهُ بِالزِّنَا كَانَ كَمَنْ أَوْقَدَ فِي بَيْتٍ مُزَوَّقٍ فَأَفْسَدَ التَّزَاوِيقَ الدُّخَانُ وَ إِنْ لَمْ يَحْتَرِقِ الْبَيْت»؛ موسى بن عمران به شما دستور داد، زنا نكنید؛ اما من به شما سفارش مى كنم، فكر زنا را هم نكنید؛ زیرا كسى كه به زنا بیندیشد، مانند كسى است كه در اتاق زیبا و رنگ آمیزى شده اى، آتش روشن كند. در این صورت، هر چند ممكن است خانه در آتش نسوزد؛ لكن دست كم دود، آن را سیاه و خراب مى كند.(3)
صفحه ذهن آدمي، صحنه آمد و شد دائمي افكار و خيالاتي است كه كمابيش در انتخاب راه زندگي و پيمودن مسير آن موثر است. گرچه حضور فكر، وهم و يا خيال در ذهن، ابتدا امری غير اختياری می نمايد، ولی با بررسی منشاء آن ها، به اين حقيقت پی خواهيم برد كه آن چه ذهن انسان را مشغول مي كند قابل پيش بينی، پيشگيری يا زمينه سازی است. از اين رو بايد با شناخت انواع فكر و زمينه های حضور آن ها در ذهن در صدد جلوگيری از ورود آن چه مضر به حال ماست برآييم و افكار مفيد و پسنديده كه موجب سعادت دنيوی و اخروی ما می شود را جايگزين نماييم.
کنترل چشم و گوش، انتخاب دوستان شایسته، پر کردن اوقات فراغت با کار و ورزش، اذکار مخصوصا ذکر شریف «لا حول و لا قوة الا بالله» و تلاوت قرآن از راهکارهای سالم سازی ذهن است.
ب: این جمله روایت نیست بلکه به مضامین برخی از روایات نزدیک است.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: «عَدْلُ سَاعَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَبْعِينَ سَنَةً قِيَامٍ لَيْلُهَا وَ صِيَامٍ نَهَارُهَا وَ جَوْرُ سَاعَةٍ فِي حُكْمٍ أَشَدُّ وَ أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ مَعَاصِي سِتِّينَ سَنَةً»؛ عدالت يک ساعت بهتر است از هفتاد سال كه روزهاى آن را روزه و شب ها را عبادت كرده باشد و ظلم يک ساعت بدتر است از گناه شصت سال.(4)
شصت سال عمر طبیعی یک انسان است. بنابراین اگر مومن با گناهی که مستوجب عذاب باشد از دنیا برود و قبل از آن فرصت توبه پیدا نکرده باشد گویی این گناه شصت سال زندگی او را تباه کرده است.
از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نقل شده است: «إنّ الرّجل ليعمل أو المرأة بطاعة اللَّه تعالى ستّين سنة ثمّ يحضرهما الموت فيضارّان في الوصيّة فتجب لهما النّار»؛ مرد يا زن شصت سال خدا را عبادت می كنند و هنگام مرگ در وصيت بحق رفتار نمی كنند و جهنم بر آن ها واجب می شود.(5)
ج) هيچ گناهي وجود ندارد که حتي با توبه هم بخشيده نشود و خداوند بر اساس مهرباني و بخشندگي اش، در قرآن وعده داده که تمام گناهان را مي بخشد. خداوند در يکي از آيات فرموده است: «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيم وَ أَنيبُوا إِلى رَبِّكُم»؛ ای بندگان خدا که بر خود اسراف و ستم کرده ايد، از رحمت خداوند نااميد نشويد که خدا همه گناهان را مي آمرزد و او بسيار بخشنده و مهربان است و به درگاه پروردگارتان انابه کنيد.(6)
خداوند در آيه ديگر قرآن فرموده که همه گناهان را مي بخشد، مگر شرک را؛ يعني شرک به خودش را نمي بخشد؛ ولي مفسران گفته اند: مراد اين است اگر با شرک از دنيا برود، بخشيده نمي شود؛ ولي اگر توبه کند، گناه شرک هم بخشيده مي شود. خدا فرموده: «إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاء»؛ خداوند (هرگز) شرک را نمی بخشد و پايينتر از آن را براى هر كس بخواهد (و شايستگى داشته باشد) می بخشد.(7)
آيه فوق صريحاً اعلام مى كند كه همه گناهان ممكن است مورد عفو و بخشش واقع شوند؛ ولى "شرك" به هيچ وجه بخشوده نمى شود؛ مگر اين كه از آن دست بردارند و توبه كنند و موحد شوند.(8)
پس همه گناهان، با توبه واقعي بخشيده مي شوند و توبه براي همه گناهان وجود دارد و مؤثر است.
پی نوشت ها:
1. بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 66، ص 42، بيروت، مؤسسة الوفاء، 1404 ق.
2. آمدي، شرح غررالحكم، جمال الدين خوانساري، محمد، انتشارات دانشگاه تهران، ج 5، ص 321.
3. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ناشر موسسه الوفاء، ج 14، ص331، باب34، بیروت 1404ه ق.
4.همان، ج72، ص352.
5. پاينده، ابو القاسم(1363ق)، نهج الفصاحة، دنیای دانش، تهران، حدیث 626.
6. زمر (39)، آيه 53 و 54.
7. نساء (4)، آيه 48.
8. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج 3، ص 409، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ اول، 1374 ش.
برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید
