فرصت برای توبه

من مرتکب یک گناه کبیره شده و الان پشیمانم. دوست دارم توبه کنم، اما شنیده ام که توبه بعد از ۷ ساعت قبول نیست. آیا نمی شود بعد از ۷ ساعت توبه کرد؟

رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند:
«يَهُمُّ العَبدُ بالحَسَنةِ فَيَعمَلُها فإن هُو لم يَعمَلْها كَتَبَ اللّهُ لَهُ حَسَنةً بحُسنِ نِيَّتِهِ و إن هُو عَمِلَها كَتَبَ اللّهُ له عَشرا؛ و يَهُمُّ بالسيّئةِ أن يَعمَلَها فإن لم يَعمَلْها لم يُكتَبْ علَيهِ شيءٌ و إن هُو عَمِلَها اُجِّلَ سَبعَ ساعاتٍ و قالَ صاحبُ الحَسَناتِ لصاحِبِ السَّيّئاتِ و هُو صاحِبُ الشِّمالِ: لا تَعجَلْ عسى أن يُتْبِعَها بحَسَنةٍ تَمحُوها؛ فإنَّ اللّهُ عَزَّ و جلَّ يقولُ: «إنّ الحَسَناتِ يُذْهِبنَ السَّيّئاتِ» أو الاستِغفارِ؛ فإن هُو قالَ: أستَغفِرُ اللّهَ الذي لا إلهَ إلاّ هُو عالِمُ الغَيبِ و الشَّهادَةِ العزيزُ الحكيمُ الغفورُ الرَّحيمُ ذُو الجلالِ و الإكرامِ و أتوبُ إلَيهِ، لم يُكتَبْ علَيهِ شيءٌ و إن مَضَت سَبعُ ساعاتٍ و لم يُتبِعْها بِحَسَنةٍ و استِغفارٍ قالَ صاحِبُ الحَسَناتِ لصاحِبِ السَّيّئاتِ: اُكتُبْ علَى الشَّقِيِّ المَحرومِ»
زمانی که بنده قصد مى كند كار خوبى انجام دهد؛ اگر آن كار را انجام نداد، خداوند به سبب نيّت خوب او يك ثواب برايش مى نويسد و اگر آن را انجام داد، دَه ثواب برايش رقم مى زند. و زمانی که بنده آهنگ كار بد مى كند؛ اگر آن را انجام نداد، گناهى برايش نوشته نمى شود و اگر انجامش داد، هفت ساعت مهلت داده مى شود و فرشته مأمور ثبت خوبيها به فرشته بديها، كه فرشته دست چپ است، مى گويد: شتاب مكن، شايد به دنبال آن كارِ بد، كار خوبى انجام دهد كه آن بدى را پاك گرداند؛ زيرا خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: «همانا خوبيها بديها را از بين مى برند» يا شايد آمرزش بخواهد. پس اگر بگويد: «استغفر اللّهَ الذى لا اله الاّ هو عالم الغيبِ و الشهادة العزيز الحكيم الغفور الرحيم ذو الجلال و الاكرام و أتوب اليه»، گناهى بر او نوشته نمى شود. ولى چنانچه هفت ساعت بگذرد و بعد از آن گناه، ثوابى نكند و آمرزش هم نخواهد، فرشته مأمور خوبيها به فرشته مأمور بديها و گناهان مى گويد: بنويس، بر اين شور بخت محروم! (۱)

این حدیث و احادیثی به این شکل، ناظر به توبه و تعیین زمان برای آن نیستند؛ بلکه به زمانی اشاره می کنند که انسان فرصت دارد از گناهش استغفار کرده یا با عمل صالح آن را جبران کند، تا اصلا این گناه در نامه ی عملش ثبت نشود. باب توبه تا لحظه ای که آثار مرگ ظاهر نشده باشد باز است و هر گناهکاری، در هر زمانی که واقعا از گناهش پشیمان شده و به سوی خداوند بازگردد،‌ خداوند را بخشنده و مهربان خواهد یافت.

قرآن می فرماید: «وَإِذَا جَآءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بَِايَتِنَا فَقُلْ سَلَمٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنكُمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِن بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»؛ و هرگاه كسانى كه به آیات ما ایمان دارند نزد تو آیند، پس بگو: سلام بر شما! پروردگارتان بر خودش رحمت را مقرّر كرده است كه هر كس از شما از روى نادانى كار بدى انجام دهد و پس از آن توبه كند و خود را اصلاح نماید، پس قطعاً خداوند، آمرزنده و مهربان است. (۲)

البته باید توجه داشت که 
توفیق توبه واقعی به این راحتی به دست نمی آید و هر توبه ای هم توبه واقعی نیست تا تمام گناهان انسان را پاک کرده یا تبدیل به حسنات کند. ای بسا گناهانی که روح انسان را به قدری کدر و سنگین کند که بعد از آن هرگز موفق به توبه نشود.

علامه طباطبایی (رحمه الله علیه) ذیل آیه ی ۵۴ سوره ی نساء که اشاره شد، به چند نکته اشاره فرموده اند که توجه خاصی را می طلبد:
اول اين كه: آيه مورد بحث، راجع به توبه است، تنها متعرض توبه از گناهان و كارهاى ناستوده است، نه كفر و شرك، به دليل اينكه فرموده: «و مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ- يعنى هر كس از شما مؤمنين به آيات خدا، عملى انجام دهد.»
دوم اين كه: "جهالت" در مقابل "عناد"، "لجاجت" و "تعمد" است. زيرا كسى كه صبح و شام خداى خود را مى خواند، و در صدد جلب رضاى اوست و به آياتش ايمان دارد، هرگز از روى استكبار و لجاجت گناهى مرتكب نمى شود و گناهى هم كه از او سر زند، از روى جهالت و دستخوش شهوت و غضب شدن است.
سوم اين كه: مقيد كردن كلمه "تاب" را به قيد "و اصلح"، براى اين است كه دلالت كند بر اين كه توبه وقتى قبول مى شود كه از روى حقيقت و واقع باشد؛ زيرا كسى كه حقيقتا به سوى خداى سبحان بازگشت نموده و به وى پناه برد، هرگز خود را به پليدى گناهى كه از آن توبه كرده و خود را از آن پاك ساخته، آلوده نمى كند، اين است معناى توبه؛ نه صرف اين كه بگويد: «اتوب الى اللَّه» و در دل، همان آلوده اى باشد كه بوده است. چگونه خداوند چنين توبه اى را قبول مى كند و حال آن كه خود فرموده: «وَ إِنْ تُبْدُوا ما فِي أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحاسِبْكُمْ بِهِ اللَّهُ»(۳)
چهارم اين كه: صفات فعليه خداوند از قبيل "غفور" و "رحيم" و ... ممكن است حقيقتا مقيد به زمان نشود؛ براى اينكه گر چه خداى سبحان رحمت بر بندگان را بر خود لازم و واجب كرده، و ليكن اثر اين رحمت وقتى ظاهر مى شود كه در دل كافر نبوده و اگر گناهى از او سر ميزند، از روى نادانى باشد و بعد از ارتكاب، توبه هم نموده و علاوه بر آن، عمل صالح هم انجام بدهد.(۴)

پی نوشت ها:
۱. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم ۱۳۸۹، ج ۸، ص ۴۶۹
۲. سوره نساء/ ۵۴
۳. سوره بقره/ ۲۸۴
۴. طباطبائی، محمد حسین؛ ترجمه تفسیر المیزان؛ مترجم موسوی همدانی، سید محمد باقر؛ دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین؛ قم، ۱۳۸۹؛ ج۴، ص۳۸۶

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید