دوستی و همنشینی در قرآن
نظر قرآن در خصوص دوستی و همنشینی چیست؟ و برای جذب دوست خوب چه شرایطی باید در نظر گرفته شود؟
دوستی، مصاحبت و همنشینی در خصوص مخلوق و آفریده ای که موجودی اجتماعی است، جدای از غیر قابل اجتناب بودن، دارای فاکتور تاثیرگذاری و تاثیر پذیری نیز هست؛ مضاف بر اینکه حیطه تاثیر گذاری و تاثیر پذیری در این خصوص، بسیار وسیع است و از معتقدات گرفته تا روابط اخلاقی و اجتماعی و ظواهر، همه را در بر می گیرد.
لذا در قرآن کریم از دوستی با عده ای نهی شده است و در مقابل به دوستی با عده ای دیگر توصیه شده است.
موارد نهی از دوستی و مصاحبت:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِكُمْ لَا يَأْلُونَكُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاءُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِي صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْقِلُونَ»؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد از غير خودتان [دوست و] همراز مگيريد [آنان] از هيچ نابكارى در حق شما كوتاهى نمى ورزند آرزو دارند كه در رنج بيفتيد دشمنى از لحن و سخنشان آشكار است و آنچه سينه هايشان نهان مى دارد بزرگتر است در حقيقت ما نشانه ها[ى دشمنى آنان] را براى شما بيان كرديم اگر تعقل كنيد.(1)
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى أَوْلِيَاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ»؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد يهود و نصارى را دوستان [خود] مگيريد [كه] بعضى از آنان دوستان بعضى ديگرند و هر كس از شما آنها را به دوستى گيرد از آنان خواهد بود آرى خدا گروه ستمگران را راه نمى نمايد.(2)
«وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ كَمَا كَفَرُوا فَتَكُونُونَ سَوَاءً فَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ أَوْلِيَاءَ حَتَّى يُهَاجِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ...»؛ [منافقان]همان گونه كه خودشان كافر شده اند آرزو دارند [كه شما نيز] كافر شويد تا با هم برابر باشيد پس زنهار از ميان ايشان براى خود دوستانى اختيار مكنيد تا آنكه در راه خدا هجرت كنند...(3)
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا آبَاءَكُمْ وَإِخْوَانَكُمْ أَوْلِيَاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْكُفْرَ عَلَى الْإِيمَانِ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ»؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد اگر پدرانتان و برادرانتان كفر را بر ايمان ترجيح دهند [آنان را] به دوستى مگيريد و هر كس از ميان شما آنان را به دوستى گيرد آنان همان ستمكارانند.(4)
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَتُرِيدُونَ أَنْ تَجْعَلُوا لِلَّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطَانًا مُبِينًا»؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد به جاى مؤمنان كافران را به دوستى خود مگيريد آيا مى خواهيد عليه خود حجتى روشن براى خدا قرار دهيد.(5)
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِيَاءَ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد كسانى را كه دين شما را به ريشخند و بازى گرفته اند [چه] از كسانى كه پيش از شما به آنان كتاب داده شده و [چه از] كافران دوستان [خود] مگيريد و اگر ايمان داريد از خدا پروا داريد.(6)
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِيَّاكُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِنْ كُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِي سَبِيلِي وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِي تُسِرُّونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَمَا أَعْلَنْتُمْ وَمَنْ يَفْعَلْهُ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ»؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد دشمن من و دشمن خودتان را به دوستى برمگيريد [به طورى] كه با آنها اظهار دوستى كنيد و حال آنكه قطعا به آن حقيقت كه براى شما آمده كافرند [و] پيامبر [خدا] و شما را [از مكه] بيرون مى كنند كه ]چرا] به خدا پروردگارتان ايمان آورده ايد اگر براى جهاد در راه من و طلب خشنودى من بيرون آمده ايد [شما] پنهانى با آنان رابطه دوستى برقرار مى كنيد در حالى كه من به آنچه پنهان داشتيد و آنچه آشكار نموديد داناترم و هر كس از شما چنين كند قطعا از راه درست منحرف گرديده است.(7)
«يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا* لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا»؛ اى واى كاش فلانى را دوست [خود] نگرفته بودم.او [بود كه] مرا به گمراهى كشانيد پس از آنكه قرآن به من رسيده بود و شيطان همواره فروگذارنده انسان است.(8)
موارد توصیه شده برای دوستی و مصاحبت:
«الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ»؛ در آن روز ياران جز پرهيزگاران بعضيشان دشمن بعضى ديگرند.(9)
«إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا»؛ كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند به زودى [خداى] رحمان براى آنان محبتى [در دلها] قرار مى دهد.(10)
همچنین لازمه "تولی" که از فروع دین است، دوستی با دوستان خداست، دوستی با کسانی که خداوند آنها را دوست دارد و در قرآن کریم در قالب اعلام کلی و عمومی «ان الله یحب...» بیان شده است، لذا دوستی با این افراد ممدوح و پسندیده است. آیاتی نظیر:
«...فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ»؛ خداوند پرهيزگاران را دوست دارد.(11)
«...إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ»؛ خداوند توكل كنندگان را دوست مى دارد.(12)
«إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ»؛خداوند توبه كاران و پاكيزگان را دوست مى دارد.(13)
بنابراین؛ دوست خوب کسی است که واجد موارد توصیه شده و فاقد موارد نهی شده باشد. طبیعتا برای جذب چنین فردی برای دوستی اونیز باید شاهد رعایت موارد مثبت و پرهیز از موارد منفی فوق در ما باشد تا تمایل به ایجاد ارتباط و دوستی با ما را متقابلا داشته باشد.
پی نوشت ها:
1. آل عمران/ 118
2. مائده/ 51
3. نساء/ 89
4. توبه/ 23
5. نساء/ 144
6. مائده/ 57
7. ممتحنه/ 1
8. فرقان/ 28-29
9. زخرف/ 67
10. مریم/ 96
11. آل عمران/ 76
12. آل عمران/ 159
13. بقره/ 222
برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید
