ثواب حج برای چه اعمالی؟

برای انجام چه اعمالی ثواب حج نوشته می شود؟

در روایات معصومین (علیهم السلام) برای برخی اعمال، ثواب و پاداشی معادل انجام حج و عمره در نظر گرفته شده است؛ از جمله:
ـ نماز جمعه
«وَ عَنْهُ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: إِنَّ لَكُمْ فِي كُلِ‏ جُمُعَةٍ حَجَّةً وَ عُمْرَةً فَالْحَجَّةُ الْهِجْرَةُ إِلَى الْجُمُعَةِ وَ الْعُمْرَةُ انْتِظَارُ الْعَصْرِ بَعْدَ الْجُمُعَة»؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: هر روز جمعه براى شما ثواب يک حج و يک عمره است؛ حج شما شتاب و مبادرت به نماز جمعه و عمره شما انتظار اقامه نماز عصر پس از نماز جمعه است.(1)
ـ انگشتر دُرّ نجف
یکی از پنج انگشتری که امام صادق (علیه السلام) دوست داشتند مؤمن در دست داشته باشد، انگشتر درّ نجف است:
«... وَ مَا يُظْهِرُهُ اللَّهُ بِالذَّكَوَاتِ الْبِيضِ بِالْغَرِيَّيْنِ قُلْتُ يَا مَوْلَايَ وَ مَا فِيهِ مِنَ الْفَضْلِ قَالَ مَنْ تَخَتَّمَ بِهِ وَ يَنْظُرُ إِلَيْهِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ نَظْرَةٍ زَوْرَةً أَجْرُهَا أَجْرُ النَّبِيِّينَ وَ الصَّالِحِين‏»؛ ... و آن چه خداوند ظاهر کرده است در تپّه های سپید و نورانی نجف (درّ نجف). راوی می پرسيد: سرورم، خاصيت و فضيلت دست كردن انگشتر دُرّ نجف چيست؟ حضرت فرمودند: هر كس انگشتر دُرّ نجف در دست و نگاه به آن كند، خداوند برای هر نگاهی كه به اين نگين می ‌اندازد، ثواب يک زيارت اعم از حج يا غيره در نامه عمل او می ‌نويسد كه اجر و ثواب آن برابر با اجر و ثواب عمل پيامبران و صالحان است.(2)
ـ نگاه به پدر و مادر
«قَالَ (صلی الله علیه و آله)‏ مَا مِنْ وَلَدٍ بَارٍّ يَنْظُرُ إِلَى وَالِدَيْهِ نَظَرَ رَحْمَةٍ إِلَّا كَانَ‏ لَهُ‏ بِكُلِ‏ نَظْرَةٍ حِجَّةٌ مَبْرُورَةٌ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ إِنْ نَظَرَ كُلَّ يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ قَالَ نَعَمْ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ أَطْيَب‏»؛ پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: هر فرزند نيكوكاري كه به پدر و مادرش به نگاه رحمت نظر كند، در برابر هر نگاه يک حج مقبول برايش منظور می گردد. پرسيدند: ای رسول خدا، اگر چه در هر روز صد مرتبه نگاه كند؟ حضرت فرمودند: بله، خداوند بزرگ تر از اين ها و پاكيزه تر است.(3)
ـ زیارت امام علی (علیه السلام)
«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ زَارَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) مَاشِياً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً وَ عُمْرَةً فَإِنْ رَجَعَ مَاشِياً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّتَيْنِ وَ عُمْرَتَيْن‏»؛ امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هر کس پیاده به زیارت امیرمؤمنان (علیه السلام) برود، خداوند برای هر قدم او یک حج و یک عمره می نویسد، پس اگر پیاده هم برگردد، خداوند برای هر قدم او، دو حج و دو عمره می نویسد.(4)
ـ زیارت امام حسین (علیه السلام)
«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: زِيَارَةُ قَبْرِ الْحُسَيْنِ (علیه السلام) حِجَّةٌ وَ مِنْ‏ بَعْدِ الْحِجَّةِ حِجَّةٌ وَ عُمْرَةٌ مِنْ بَعْدِ حِجَّةِ الْإِسْلَام‏»؛ امام صادق (علیه السلام) فرمودند: زیارت قبر حسین (علیه السلام) برابر با یک حج است و بلکه برابر با حج و عمره ای است که پس از حَجَّة الإسلام به جا آورده می شود.(5)
ـ زیارت امام رضا (علیه السلام)
«عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ‏ إِنَّ بِخُرَاسَانَ لَبُقْعَةً... فَهِيَ وَ اللَّهِ رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ مَنْ زَارَنِي‏ فِي‏ تِلْكَ‏ الْبُقْعَةِ كَانَ‏ كَمَنْ زَارَ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ كَتَبَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَهُ ثَوَابَ أَلْفِ حَجَّةٍ مَبْرُورَةٍ وَ أَلْفِ عُمْرَةٍ مَقْبُولَةٍ وَ كُنْتُ أَنَا وَ آبَائِي شُفَعَاءَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»؛ امام رضا (علیه‌السلام) فرمودند: در خراسان بقعه ای است ... هر کس مرا در این بقعه زیارت کند، مانند کسی است که رسول خدا را زیارت کرده و خداوند پاداش هزار حج صحیح و هزار عمره مقبوله به او می ‌دهد و من و پدرانم شفیعان او در روز قیامت هستیم.»(6)
ـ نشستن در سجاده و ذکر خدا
‏«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)‏ أَيُّمَا امْرِئٍ مُسْلِمٍ جَلَسَ فِي مُصَلَّاهُ الَّذِي يُصَلِّي فِيهِ الْفَجْرَ يَذْكُرُ اللَّهَ تَعَالَى حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ كَحَاجِّ بَيْتِ اللَّهِ تَعَالَى وَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ فَإِنْ جَلَسَ فِيهِ حَتَّى تَكُونَ سَاعَةٌ تَحِلُّ فِيهَا الصَّلَاةُ فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ أَوْ أَرْبَعاً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا سَلَفَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ كَحَاجِّ بَيْتِ اللَّهِ»؛ رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) روايت كرد كه آن حضرت فرمود: هر مسلمانى كه پس از اداء نماز صبح‏ در محل نماز خود بنشيند و مشغول ذكر خدا باشد تا خورشيد بدمد، اجر او مانند اجر كسى است كه حجّ‏ خانه خدا كرده باشد، و خداوند گناهان او را بيامرزد، و چنان چه قبل از وقت در سجاده خود بنشيند تا وقت نماز برسد و دو ركعت يا چهار ركعت نماز بخواند، گناهان گذشته ‏اش را بيامرزد، و از براى او است مانند اجر شخصى كه حج بجا آورده است.(7)
ـ تعقیبات نماز مغرب
«عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ صَلَّى الْمَغْرِبَ ثُمَّ عَقَّبَ وَ لَمْ يَتَكَلَّمْ حَتَّى يُصَلِّيَ رَكْعَتَيْنِ كُتِبَتَا لَهُ فِي عِلِّيِّينَ فَإِنْ صَلَّى أَرْبَعاً كُتِبَتْ لَهُ حِجَّةٌ مَبْرُورَة»؛ امام صادق (عليه السلام) فرمودند: هر كس پس از نماز مغرب، تعقيب بخواند و بدون اين كه با كسى تكلم كند دو ركعت نماز به جاى آورد، آن دو ركعت در عليّين ـ كه از مقامات عاليه بهشت است ـ نوشته مى ‏شود، و چنان چه چهار ركعت نماز گزارد، ثواب يک حج مقبول در نامه عملش ثبت می گردد.(8)
ـ نماز مغرب به جماعت
«مَنْ صَلَّى الْمَغْرِبَ فِي جَمَاعَةٍ كَانَ لَهُ كَحَجَّةٍ مَبْرُورَةٍ وَ عُمْرَةٍ مُتَقَبَّلَة»؛ رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) در بیان ثواب خواندن نمازهای یومیه به جماعت، در باره نماز مغرب فرمودند: هر كس نماز مغرب را به جماعت بخواند مانند این است که حجی صحیح و عمره ای مقبول انجام داده است.(9)
ـ رفع حوائج دیگران
«قَضَاءُ حَاجَةِ الْمُؤْمِنِ‏ أَفْضَلُ‏ مِنْ طَوَافٍ وَ طَوَافٍ حَتَّى عَدَّ عَشْرا»؛ امام صادق (علیه السلام) فرمودند: روا ساختن حاجت مؤمن، بهتر است از طوافى و طوافى، [راوی می گوید:] و تا ده طواف شمرد.(10)
«أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) يَقُولُ‏ مَنْ مَشَى فِي حَاجَةِ أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ يَطْلُبُ بِذَلِكَ مَا عِنْدَ اللَّهِ حَتَّى تُقْضَى لَهُ‏ كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ بِذَلِكَ مِثْلَ أَجْرِ حَجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ مَبْرُورَتَيْنِ‏ وَ صَوْمِ شَهْرَيْنِ مِنْ أَشْهُرِ الْحُرُمِ وَ اعْتِكَافِهِمَا فِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ مَنْ مَشَى فِيهَا بِنِيَّةٍ وَ لَمْ تُقْضَ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِذَلِكَ مِثْلَ حَجَّةٍ مَبْرُورَةٍ فَارْغَبُوا فِي الْخَيْرِ»؛ امام صادق (عليه السلام) فرمودند: هر كس در راه حاجت برادر مؤمنش گام بردارد تا آن را روا كند و مقصودش ثواب خدا باشد، خداى عز و جل برايش مانند پاداش يک حج و يک عمره پذيرفته و روزه دو ماه حرام با اعتكاف آن ها را در مسجد الحرام بنويسد. و هر كس به نيت روا ساختن گام بردارد، ولى برآورده نگردد، خدا برايش مانند يک حج پذيرفته نويسد، پس در كار خير رغبت كنيد.(11)
ـ علم آموزی و مجالست با علماء
«عَنْ عَلِيٍّ (علیه السلام) جُلُوسُ سَاعَةٍ عِنْدَ الْعُلَمَاءِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ عِبَادَةِ أَلْفِ سَنَةٍ وَ النَّظَرُ إِلَى الْعَالِمِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنِ اعْتِكَافِ سَنَةٍ فِي بَيْتِ الْحَرَامِ وَ زِيَارَةُ الْعُلَمَاءِ أَحَبُ‏ إِلَى‏ اللَّهِ‏ تَعَالَى مِنْ سَبْعِينَ طَوَافاً حَوْلَ الْبَيْتِ وَ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ حِجَّةً وَ عُمْرَةً مَبْرُورَةً مَقْبُولَةً وَ رَفَعَ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ سَبْعِينَ دَرَجَةً وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْهِ الرَّحْمَةَ وَ شَهِدَتْ لَهُ الْمَلَائِكَةُ أَنَّ الْجَنَّةَ وَجَبَتْ لَه‏»؛ امام علی (علیه السلام) فرمودند: نشستن يک ساعت نزد علماء پيش خدا از عبادت يک سال كه در آن گناه نكند، بهتر است و نگاه به عالم نزد خدا از يک سال اعتكاف در مسجد الحرام بهتر است، و ثواب ديدار عالم نزد خدا از هفتاد حج و عمره و هفتاد طواف در اطراف خانه خدا بهتر است، و خداوند هفتاد درجه او را بالا برد و براى هر حرف ثواب يک حج مقبول، برايش مى ‌نويسد، و خداوند رحمت خود را بر طالبان علم نازل مى ‌فرمايد و فرشتگان را بر آن گواه مى ‌گيرد كه بدانيد من بهشت را بر آنان واجب گردانيده‌ ام.(12)
ـ نماز دهه اول ذی الحجه
«عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ لِي أَبِي مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ (علیه السلام) يَا بُنَيَّ لَا تَتْرُكَنَّ أَنْ تُصَلِّيَ كُلَّ لَيْلَةٍ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ مِنْ لَيَالِي عَشْرِ ذِي الْحِجَّةِ رَكْعَتَيْنِ تَقْرَأُ فِي كُلِّ رَكْعَةٍ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّةً وَاحِدَةً وَ هَذِهِ الْآيَةَ "وَ واعَدْنا مُوسى‏ ثَلاثِينَ لَيْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَ قالَ مُوسى‏ لِأَخِيهِ هارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ‏" فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِكَ شَارَكْتَ‏ الْحَاجَ‏ فِي‏ ثَوَابِهِمْ‏ وَ إِنْ لَمْ تَحُجَّ»؛ امام صادق (علیه السلام) می فرمایند پدرم به من فرمود: در دهه اول ذی الحجه، ترک نکن دو رکعت نماز بین نماز مغرب و عشاء را؛ در هر رکعت یکبار سوره «حمد» و سوره «توحید» و سپس آیه «واعَدْنا مُوسى‏ ثَلاثِينَ لَيْلَةً ...» را می خوانی؛ اگر این نماز را بخوانی، در ثواب حاجیان شریک می شوی، ولو حج انجام ندهی [آن سال به حج نرفته باشی].(13)
ـ خواندن سوره حج
«عَنْهُ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحَجِ‏ أُعْطِيَ‏ مِنَ الْأَجْرِ كَحَجَّةٍ حَجَّهَا وَ عُمْرَةٍ اعْتَمَرَهَا بِعَدَدِ مَنْ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ فِيمَا مَضَى وَ فِيمَا بَقِي‏»؛ پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: هر كس سوره حج را بخواند، ثواب حج و عمره تمام حج كنندگان و عمره كنندگان گذشته و آينده به او داده مى ‏شود.(14)
ـ اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان
«أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: اعْتِكَافُ الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ يَعْدِلُ حِجَّتَيْنِ‏ وَ عُمْرَتَيْن‏»؛ رسول خدا (صلى الله علیه و آله) فرمودند: اعتکاف دهه آخر از ماه مبارک رمضان، معادل دو حج و دو عمره است.(15)
ـ ذکر تسبیح قبل از خواب
«... وَ إِذا قُلْتِ: سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا إِلَهَ إِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ أَکْبَرُ، فَقَدْ حَجَجْتِ وَ اعْتَمَرْتِ»؛ در باره آداب قبل از خواب، حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) فرمودند: و اگر بگویی: « سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا إِلَهَ إِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ أَکْبَرُ» مانند این است که حج و عمره انجام داده‌ ای.(16)

پی نوشت ها:
1. مجلسی، بحار الأنوار، ناشر: دار إحياء التراث العربي‏ ـ بيروت‏، 1403 ق‏، چاپ دوم‏، ج ‏86، ص 214.
2. طوسی، تهذيب الأحكام، محقق/مصحح: خرسان، ناشر: دار الكتب الإسلاميه‏ ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم‏، ج ‏6، ص 37، ح 19.
3. فتال نيشابورى، روضة الواعظين و بصيرة المتعظين(ط- القديمة)، ناشر: انتشارات رضى‏ ـ قم‏، 1375ش، چاپ اول، ج ‏2، ص 368.
4. تهذيب الأحكام، پیشین، ج ‏6، ص 20، ح 3.
5. ابن قولويه، كامل الزيارات‏، محقق/مصحح: امينى، ناشر: دار المرتضوية ـ نجف اشرف‏، 1356 ش‏، چاپ اول‏، ص 158، ح 5.
6. ابن بابويه، من لا يحضره الفقيه‏، محقق/مصحح: غفارى، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏، ـ قم، 1413ق، ‏چاپ دوم‏، ج ‏2، ص 585، ح 3193.
7. ابن بابويه، محمد بن على‏، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال‏، ناشر: دار الشريف الرضي للنشر ـ قم‏، 1406 ق‏، چاپ دوم‏، ص 45.
8. همان.
9. ابن بابويه (صدوق)، الأمالي، ناشر: كتابچى‏ ـ تهران‏، 1376 ش‏، چاپ ششم‏، مجلس شانزدهم، ص 66.
10. کلینی، الكافي، محقق/مصحح: غفاری و آخوندی، انتشارات دارالکتب اسلامیه ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم، ج ‏2، ص 194، ح 6.
11. همان، ح 9.
12. ابن فهد حلى، عدة الداعي و نجاح الساعي‏، محقق/مصحح: موحدى قمى، ناشر: دار الكتب الإسلامي‏، 1407ق، چاپ اول، ص 75.
13. ابن طاووس، إقبال الأعمال(ط- القديمة)، ناشر: دار الكتب الإسلاميه‏ ـ تهران‏، 1409ق، چاپ دوم‏، ج ‏1، ص 317.
14. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات: ناصر خسرو ـ تهران، ج ‏7، ص 109.
15. ابن حيون، دعائم الإسلام‏، محقق/مصحح: فيضى، ‏ناشر: مؤسسة آل البيت (عليهم السلام) ـ ‏قم، ‏1385 ق، ‏چاپ دوم‏، ج ‏1، ص 286.
16. بحرانى اصفهانى، عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآيات و الأخبار و الأقوال(مستدرك سيدة النساء إلى الإمام الجواد)، محقق/مصحح: موحد ابطحى اصفهانى، ناشر: مؤسسة الإمام المهدى (عجّل الله تعالى فرجه الشريف‏) ـ قم‏، 1413ق، چاپ اول‏، ج ‏11، قسم 2، فاطمة (سلام الله علیها)، ص 857.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید