آیات سجده دار

چرا برخی آیات قرآن، سبب سجده می شوند؟ و چرا برخی واجب و برخی مستحب شدند؟

در این زمینه چند نکته عرض می شود:

1. مهم ترین نکته، این است که موضوع این آیات، سجده، کرنش و خضوع در برابر خالق هستی، عظمت الهی و بزرگی خداوند متعال است؛ لذا انجام سجده هنگام قرائت این آیات، کاملا متناسب با مضمون آیات است و خضوع و کرنش را به نهایت رسانده و کامل تر می کند.
به بیان دیگر؛ موضوع سجده (کرنش و خضوع) در برابر خداوند متعال، در این آیات، به اوج خود رسیده و بسیار پررنگ است، لذا برای تکمیل این حالت، دستور سجده عملی نیز داده شده است.

2. از طرفی سوره هایی که سجده واجب دارند(نجم، فصلت، سجده، علق) در مکه و در محیط شرک آلودی نازل شده اند که مشرکان در برابر بت ها و ... به خاک افتاده و سجده می کردند.
این آیات بیان آشکاری است برای نفی سجده در برابر بت های چوبی و سنگی و خط بطلانی است بر این عمل شرک آلود، و نیز تذکری است آشکار بر لزوم توحید و یکتاپرستی و انحصار سجده در برابر خداوند متعال.

3. این آیات آن قدر تاثیر گذار و رسا است که در زمان نزول آیات سوره سجده و هنگامی که پیامبر(صلی الله علیه و آله) این آیات را برای مردم قرائت می فرمودند و به سجده رفتند، همه مردم اعم از مؤمنان و مشرکان نیز به سجده افتادند و حتی یکی از مشرکان که یا نمی توانست سجده کند و یا در برابر حق مقاومت می کرده، گرچه سر به زمین نگذاشت ولی مشتی از خاک برداشت و پیشانی بر آن گذاشت.(1)

4. این که در موقع خواندن و یا شنیدن کدام آیه، واجب است سجده کنیم و برای کدام آیه، مستحب است سجده کردن، موضوعی است تعبدی و در روایات معصومین(علیهم السلام) وارد شده و فقط چهار سوره، سجده واجب دار و بقیه مستحب معرفی شده اند:
«الْعَزَائِمُ‏ مِنْ‏ سُجُودِ الْقُرْآنِ‏ أَرْبَعٌ فِي الم تَنْزِيلِ السَّجْدَةِ وَ حم السَّجْدَةِ وَ النَّجْمِ وَ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ... قَالَ فَهَذِهِ الْعَزَائِمُ لَا بُدَّ مِنَ السُّجُودِ فِيهَا وَ أَنْتَ فِي غَيْرِهَا بِالْخِيَارِ إِنْ شِئْتَ فَاسْجُدْ وَ إِنْ شِئْتَ فَلَا تَسْجُدْ.»
عزائم(سوره‌ هایی که دارای سجده واجب هستند)، در قرآن چهار تا است؛ سوره سجده (الم تنزیل)؛ سوره فصلت؛ سوره نجم و سوره علق. این سوره ‌های عزائم هستند که سجده واجب در آن ها وجود دارد، اما در غیر این ها اگر خواستید، سجده کنید و اگر نخواستید، سجده نکنید.(2)

5. فلسفه ای برای بیان تفکیک بین وجوب و استحباب، در روایات ندیدم.

پی نوشت ها:
1. ر.ک: میبدی، كشف الاسرار و عدة الابرار(معروف به تفسير خواجه عبدالله انصارى)، ناشر: امير كبير ـ تهران‏، 1371 ه. ش‏، چاپ پنجم، ج ‏9، ص 373؛ ابن ‏كثير، تفسير القرآن العظيم، محقق: شمس‏الدين، ناشر: دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون‏- بيروت‏، 1419 ه. ق‏، چاپ اول، ج ‏7، ص 410؛ سیوطی، الدر المنثور فى التفسير بالماثور، ناشر: كتابخانه عمومى حضرت آيت الله العظمى مرعشى نجفى(ره)- قم‏، 1404 ه. ق‏، چاپ: اول، ج ‏6، ص 121.
2. ابن حيون، دعائم الإسلام‏، محقق/مصحح: فيضى، ‏ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام ـ ‏قم، ‏1385 ق، ‏چاپ دوم‏، ج ‏1، ص 215؛ مجلسی، بحار الأنوار، ناشر: دار إحياء التراث العربي‏ ـ بيروت‏، 1403 ق‏، چاپ دوم‏، ج ‏82، ص 174.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید