حروف مقطعه

حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) درباره حروف مقطعه چه توضیحی به مردم دادند؟

مرحوم طبرسی در مجمع البیان(1) یازده قول در این زمینه برشمرده است. علامه طباطبایی (رحمه الله علیه) با اشاره به این اقوال، غالب آن ها را صرف احتمال دانسته و اصلا تفسیر نمی داند، برخی را نیز رد کرده و برخی را با وجود داشتن مؤیدات روایی، با اصول و مبانی تفسیر قرآن، سازگار ندانسته؛ لذا هیچ کدام را قانع کننده و مورد قبول نمی داند. ایشان در نهایت می آورد: اين حروف، رموزى هستند بين خداى تعالى و پيامبرش، كه معناى آن ها از ما پنهان است و فهم عادى ما راهى به درک آن ها ندارد، مگر به اين مقدار كه حدس بزنيم بين اين حروف و مضامينى كه در سوره‏ هاى هر يک آمده ارتباط خاصى هست. و چه بسا اگر اهل تحقيق در مشتركات اين حروف دقت كنند، و مضامين سوره‏ هايى را كه بعضى از اين حروف در ابتداى آن ها آمده با يكديگر مقايسه كنند، رموز بيشتر برايشان كشف شود.(2) در تفسیر نمونه آمده: اين حروف، اشاره به اين است كه اين كتاب آسمانى، با آن عظمت و اهميتى كه تمام سخنوران عرب و غير عرب را متحير ساخته و دانشمندان را از معارضه با آن عاجز نموده است، از نمونه همين حروفى است كه در اختيار همگان قرار دارد ...؛ آفريدگار جهان، همه انسان ها را دعوت به مقابله به مثل نموده اما همه عاجز و ناتوان ماندند، و اين نشان مى‏دهد كه قرآن، مولود فكر آدمى نيست.(3) روایتی از امام سجاد (علیه السلام) در همین زمینه: «كَذَّبَتْ قُرَيْشٌ وَ الْيَهُودُ بِالْقُرْآنِ وَ قَالُوا: «سِحْرٌ مُبِينٌ تَقَوَّلَهُ» فَقَالَ اللَّهُ: «الم ذلِكَ الْكِتابُ» أَيْ يَا مُحَمَّدُ هَذَا الْكِتَابُ الَّذِي أَنْزَلْنَاهُ عَلَيْكَ هُوَ بِالْحُرُوفِ الْمُقَطَّعَةِ الَّتِي مِنْهَا «أَلِفٌ، لَامٌ، مِيمٌ» وَ هِيَ بِلُغَتِكُمْ وَ حُرُوفِ هِجَائِكُمْ، فَأْتُوْا بِمِثْلِهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِين‏»؛ قريش و يهود به قرآن نسبت ناروا دادند گفتند: قرآن سحر است، آن را خودش ساخته و به خدا نسبت داده است، خداوند به آنها اعلام فرمود: «الم ذلِكَ الْكِتابُ» يعنى: اى محمد! كتابى كه بر تو فرو فرستاديم از همين حروف مقطعه (الف- لام- م) و مانند آن است كه همان حروف الفباى شما است. بیاورید مثل آن را اگر راستگو هستید.(4) نکته: اقوال و احتمال های ذیل، مؤید روایی دارند: ـ حروف مقطعه، اشاره به اسم ‏ها و صفات خدا يا اسم اعظم اوست. ـ اشاره به بلاها و نعمت‏ ها و عمر ملت هاست. ـ مقصود از اين حروف آن است كه قرآن با آن‏كه معجزه است، از همين حروف معمولى ساخته شده ولى با اين حال كسى نمى ‏تواند مثل آن بياورد. بنابر این: مورد خاص و مشخصی از سوی رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در تفسیر حروف مقطعه قرآن، تعیین نشده و مفسران نیز به طور قطع، به موردی نرسیده اند و بیان اقوال و نظرات نیز به صورت احتمال و غیرقطعی است.

____________

(1) طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏1، ص 112.

(2) ر.ک: طباطبایی، تفسير الميزان، ترجمه موسوی همدانی، ج ‏18، ص 6 تا 8.

(3) ر.ک: مکارم شیرازی و همکاران، تفسير نمونه، ج ‏1، ص 62.

(4) حویزی، تفسير نور الثقلين، ج ‏1، ص 27.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید