خلقت آدم و «کن فیکون»

چرا در سوره (آل عمران/ 59) فرمود (او را از خاک آفرید و سپس به او فرمود موجود باش)؟ یعنی چگونه اول آفرید و (بعد از آن) فرمود باشد؟

در آیه 59 سوره مبارکه آل عمران می خوانیم: «إِنَّ مَثَلَ عِيسَىٰ عِندَ ٱللَّـهِ كَمَثَلِ ءَادَمَ ۖ خَلَقَهُۥ مِن تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ»؛ مَثَل عیسی در نزد خدا، همچون آدم است؛ که او را از خاک آفرید، و سپس به او فرمود: «موجود باش!» او هم فوراً موجود شد.(1) در پاسخ به این سوال که "چرا فرمود (او را از خاک آفرید و سپس به او فرمود موجود باش) یعنی چگونه اول آفرید و (بعد از آن) فرمود باش؟" مفسران توضیحات مختلفی بیان کرده اند: مرحوم علامه در المیزان، علت این مساله را در لحاظ نمودن اعتبارات و نسبت های مختلف عنوان می کنند: «بسيارى از آنها [موجودات عالم] وقتى با اسباب تدريجيش مقايسه شود تدريجى الوجود است، اما اگر با قياس به خداى تعالى ملاحظه شود، در آن لحاظ، نه تدريج هست و نه مهلت.»(1) نظر استاد جوادی آملی در خصوص این آیه این است که «یعنی اگر اسباب و علل وجود یک پدیده لحاظ شود، از خلقت تدریجی او سخن بمیان می آید و اگر اراده خداوند متعال لحاظ شود، بدون مهلت و با "کن" وجودی خواهد بود و خداوند نیاز به اسباب و علل ندارد".(2) در تفسیر راهنما نیز مراد از "کن فیکون" را بُعد انسانی آدم می داند: بعد از آنکه آدم از خاک آفریده شد، به او گفته شد: «کن» (باش)، که گویا قبل از آن نبوده است؛ چرا که هویّت انسانى نداشته است.(3)

________

(1) ر.ک: المیزان ، ج3، ص334

(2) تفسیر استاد جوادی آملی، بنیاد بین المللی اسراء

(3) تفسیر راهنما ، ذیل آیه 59 سوره مبارکه آل عمران کلید واژه ها: خلقت آدم، خلقت عیسی (علیه السلام)، کن فیکون، آل عمران/ 95.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید