زبیر و جنگ جمل

چرا زبیر از میدان جمل کناره گیری کرد؟ از آن جا که زبیر پسر عمه حضرت علی (علیه السلام) می شد، یعنی مادرش صفیه بنت عبدالمطلب بود، طبق بعضی از نقل ها حضرت علی (علیه السلام) ابن عباس را به سوی زبیر فرستادند و به ابن عباس می فرماید:هنگامى که زبیر را ملاقات کردى، به او بگو پسر دایى تو (على) مى گوید: تو در حجاز مرا شناختى و در عراق نشناخته انگاشتى! (و انکار کردى) چه شد که از پیمان خود بازگشتى؟ و چه امرى تو را از آن چه درباره من مى دانستى منصرف ساخت؟؛ «فَقُلْ لَهُ: یَقُولُ لَکَ ابْنُ خَالِکَ: عَرَفْتَنی بِالْحِجَازِ وَ أَنْکَرْتَنِی بِالْعِرَاقِ؟ فَمَا عَدَا مِمَّا بَدَا؟»(1) امام (علیه السلام) به او فرمود: «این، چه کارى است که کردى؟». گفت: من مطالبه خون عثمان مى کنم. حضرت فرمود: «تو و طلحه بودید که قاتلان عثمان را رهبرى مى کردید و وظیفه تو این است که خود را به ورثه عثمان بسپارى تا از تو قصاص کنند.» سپس فرمود: «تو را به خدا سوگند مى دهم! آیا به خاطر دارى آن روز که از کنار من عبور کردى، در حالى که رسول خدا (صلى الله علیه و آله) بر دست تو تکیه کرده بود و از قبیله بنى عمرو بن عوف مى آمد؟ پیامبر (صلى الله علیه و آله) به من سلام کرد و در صورت من خندید. من هم خندیدم و کارى بیش از این نکردم. تو گفتى: على بن ابیطالب دست از کارهاى سبک بر نمى دارد. پیغمبر (صلى الله علیه و آله) فرمود: «خاموش باش! على کار سبک نمى کند؛ ولى بدان در آینده اى نزدیک تو با او جنگ مى کنى در حالى که ظالمى.» زبیر گفت: «اِنّا للهِ وَ اِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ». آرى این گونه بود، ولى روزگار مرا به فراموشى افکند و من به یقین دست از جنگ با تو بر مى دارم.» این را گفت و دست از جنگ کشید و پس از گفتگو با عایشه، از میدان جنگ بیرون رفت. جمله بالا مى تواند اشاره به این گونه مسائل نیز باشد. این نکته نیز قابل توجه است که زبیر از کسانى بود که به على (علیه السلام) عشق می ورزید و حتى در جریان سقیفه، به دفاع از على (علیه السلام) برخاست و شمشیر کشید، ولى مخالفانش برخاستند و شمشیر او را شکستند؛ و در جریان شوراى شش نفره عمر نیز، زبیر به على (علیه السلام) رأى داد. این فرمایش امام علی (علیه السلام) و یاد خاطرات زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) باعث شد زبیر از میدان جنگ کناره گیری کرد؛ ولی متأسفانه به جای این که به سوی جبهه حق روی آورد به سوی بیابان روی آورد. زیبر کسانی را علیه امام معصوم بسیج کرده بود و کمترین انتظاری که از وی می رفت این بود که با بیان اشتباه خود لااقل آنان را برگرداند؛ وی نه این کار را کرد و نه خود به سوی جبهه حق آمد. لذا نمی توان پذیرفت که وی جبران مافات کرده باشد؛ و با توجه به این که یکی از مراحل توبه جبران مافات است، توبه وی نیز درست نمی باشد.

_________

(1) نهج البلاغه، خطبه 31.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید