بعد زمانی قرآن

همانطور که همه می دانیم قرآن دارای بعد ظاهری و باطنی است وبرنامه کامل جهت زندگی. آیا زمانی که همه انسانها یا به عبارت بهتر بیشتر انسانها به تمام معارف و رمز و رازهای قرآن پی بردند دیگر ماموریت این کتاب آسمانی به پایان می رسد یا نه ؟
حضرت امام رضا (ع) مي فرمايند: «قرآن ریسمان محکم الهی است؛ قرآن راه برتری است که انسانها را به سوی بهشت راهنمایی می کند و از آتش دوزخ می رهاند، گذشت زمان آن را فرسوده نمی کند و گفتار آدمیان آن را تباه نمی سازد. زیرا اختصاص به زمان خاصی ندارد و دلیل روشنی برای همه انسانهاست. از پیش رو و پشت سر، خط بطلان بر آن کشیده نمی شود. کتابی است که از سوی خداوند حکیم فرود آمده است» (1) با توجه به کلام امام رضا (ع)، قرآن کتاب زنده ای است که متعلق به زمان خاصی نبوده، بلکه برای همه انسانها و همه اعصار کلام حقی است که باطل نمی گردد. از آنجا که قرآن برای زمان خاصی نیست، دلیلی بر ماندگاری و جاویدان بودن این کتاب مقدس است. امام رضا (ع) از پدرشان موسی بن جعفر (ع) نقل می فرمایند: مردی از امام جعفر صادق (ع) پرسید: چگونه است که هر چه قرآن بیشتر مورد بررسی قرار می گیرد، بر تازگی آن افزوده می شود؟ حضرت پاسخ دادند: «زیرا خداوند قرآن را برای زمان خاصی و مردم به خصوصی نازل نفرموده است، بنابراین قرآن در هر زمان جدید، و تا روز قیامت برای هر قوم و گروهی از مردم، تازه است. »(2) دليل ديگر بر جاودانگي قرآن كريم اين است كه بشر بتواند به حدي برسد كه تمامي وجوه اعجاز قرآن را كشف نموده و بتواند مانند قرآن را بياورد اما اين مساله به دليل نسبي بودن هميشگي دانش بشري ممكن نيست زيرا از طرفي نقص نسبي ، ذاتي ، دانش بشر است و از طرف ديگر قرآن كريم تنها ظهر ندارد بلكه بطون بسيار زيادي دارد كه بشر معمولي از درك و وجود آن ، نا آگاه است . لذا در قرآن كريم سرانجام تحدي براي بشر ، با حرف نفي ابد بيان شده است :" ...فان لم تفعلو و لن تفعلوا ..." (3) حرف " لن " براي نفي ابد بكار مي رود و معناي آيه اين است كه "هرگز" نخواهيد توانست مانند قرآن را بياوريد . همچنين دقت در حديث شريف و متواتر ثقلين نشان مي دهد كه قرآن كريم همواره و تا پايان دنيا هدايتگر بشر خواهد بود : اني تارك فيكم الثقلين ، كتاب الله و عترتي اهل بيتي ، ما ان تمسكتم بها لن تضلوا ابدا و انهما لن يفترقا حتي يردا علي الحوض نبي مكرم (ص) تمامي مسلمانان جهان را در تمامي اعصار به تمسك به قرآن و اهلبيت‌(ع) دعوت مي كنند و بيان مي فرمايند كه با تمسك به اين دو امانت ، هرگز گمراه نخواهيد شد ؛ قاعدة قرآن بايد جنبه هدايتگري براي هميشه تاريخ را داشته باشد تا بتواند از گمراهي بشردر هرسطحي كه پيشرفت كرده باشد ، جلوگيري كند . مرحله بالاتر از تفسير، دانش تأويل قرآن و راه يابي به بطون قرآن است. تأويل به معناي «بازگردانيدن شيئي يا کلامي» به مقصود و مراد از آن است. اگرچه از نظر لغوي و برخي اصطلاحات مي توان گفت تفسير اعم از تأويل است و بطون قرآن شامل تفسيرها و تأويل هاي متعدد مي شود. اما با توجه به موارد استعمال تأويل در قرآن، مي توان به اين نتيجه رسيد که منظور از بطون، تنها تأويل قرآن است و علم تأويل صحيح فقط از جانب پيامبر(ص) و امامان معصوم(ع) سزاوار است. لذا علم تاويل و دستيابي به بطون قرآن در توان هر كسي نيست و راه دستيابي به آن ، معصومين (ع) هستند . معصومين (ع) هم بطون را بر طبق ظرفيت و مراتب علم و ايمان هر كسي در اختيار وي قرار مي دهند . به نمونه هايي از اين مساله توجه بفرماييد . عبدالله بن سنان از ذريح محاربي نقل کرده است که گويد: به امام صادق(ع) گفتم: خداوند در کتاب خود به من فرماني داده است، دوست دارم آن را بدانم. فرمود: آن چيست؟ گفتم: سخن خداوند عزوجل «ثم ليقضوا تفثهم و ليوفوا نذورهم »(حج، آيه 29) ؛ فرمود: کوتاه کردن موي شارب و چيدن ناخن ها و مانند آن. گفتم: فدايت شوم! ذريح محاربي از قول شما براي من نقل کرد که شما به او فرموده ايد: «ثم ليقضوا تفثهم» ديدار با امام و «وليوفوا نذورهم» آن مناسک است؟ حضرت فرمود: ذريح راست گفته است و تو نيز راست مي گويي. همانا براي قرآن ظاهري و باطني است و چه کسي تحمل مي کند آنچه را که ذريح تحمل مي کند؟(4) نمونه اي ديگر : از داود جصاص نقل شده که گفت: از امام صادق(ع) شنيدم که مي فرمود: «و علامات و بالنجم هم يهتدون» (5) ؛ نجم رسول خدا(ص) است و علامات ائمه(ع) اند )6) پيداست که حضرت معناي باطني آيه را بيان فرموده اند؛ يعني پيامبر ستاره اي است که مردم را در ميان ظلمت و گمراهي ها به صراط الهي راهنمايي مي کند؛ زيرا ظاهر آيه درباره ستاره اي است که در بيابان ها و درياها راهنماي مردم در جهت يابي است و همين معنا در روايت ديگري بيان شده است. امام صادق(ع) از پدرش و او از پدرانش از علي(ع) نقل کرده است که پيامبر(ص) فرمودند: «و بالنجم هم يهتدون» ستاره جدي است؛ زيرا آن ستاره اي است که غروب نمي کند، بناي قبله بر آن است و به وسيله آن، اهل خشکي و دريا راهنمايي مي شوند .(7)

(1)- مسند الرضا (ع)،باب فضل القرآن، ص 309

(2)- مسند الامام الرضا (ع)، ج1، کتاب التفسیر ص 309

(3)- بقره/24

(4)- بحارالانوار، ج 89، ص 83

(5)- نحل / 16

(6)- بحارالانوار، ج 16، ص 88

(7)- همان، ج 84، ص 66

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید