رابطه با اقوام در قرآن

قرآن رابطه با اقوام را واجب می داند ؟ چرا ؟ چند آیه در این زمینه داریم رابطه با برادر و خواهر چطور ؟ برای مثال مسلمان می تواندبابرادر یا خواهر خود قهر کند ؟مسلمان می تواند با دوست خود قهر کند ؟

صله رحم در آیات کریمه قرآن و روایات مورد سفارش و تأکید فراوان قرار گرفته است که در ادامه توضیح داده می شود. اهميت صله رحم در اسلام‏ الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ (بقره/27( (فاسقان آنها هستند كه) پيمان خدا را پس از آن كه محكم ساختند، مى‏ شكنند، و پيوندهايى را كه خدا دستور داده بر قرار سازند قطع مى‏ نمايند، و در جهان فساد مى‏ كنند، اينها زيانكارانند. گرچه آيه فوق از احترام به همه پيوندهاى الهى سخن مى‏گفت، ولى بدون شك پيوند خويشاوندى يك مصداق روشن آن است. اسلام نسبت به صله رحم و كمك و حمايت و محبت نسبت به خويشاوندان اهميت فوق العاده ‏اى قائل شده است و قطع رحم و بريدن رابطه از خويشان و بستگان را شديدا نهى كرده است. اهميت صله رحم تا آنجاست كه پيامبر اسلام (ص) مى‏ فرمايد: صلة الرحم تعمر الديار و تزيد فى الاعمار و ان كان اهلها غير اخيار؛ )سفينة البحار/ج1/ص 514( پيوند با خويشاوندان شهرها را آباد مى‏ سازد، و بر عمرها مى‏ افزايد هر چند انجام دهندگان آن از نيكان هم نباشند. در سخنان امام صادق (ع) مى ‏خوانيم: صل رحمك و لو بشربة من ماء و افضل ما يوصل به الرحم كف الاذى عنها)سفينة البحار/ج1/ص 514( پيوند خويشاوندى خويش را حتى با جرعه‏ اى از آب محكم كن و بهترين راه براى خدمت به آنان اين است كه (لا اقل) از تو آزار و مزاحمتى نبينند. زشتى گناه قطع رحم به حدى است كه امام سجاد (ع) به فرزند خود نصيحت مى ‏كند كه از مصاحبت با پنج طايفه بپرهيزد، يكى از آن پنج گروه كسانى هستند كه قطع رحم كرده‏ اند: «... و اياك و مصاحبة القاطع لرحمه فانى وجدته ملعونا فى كتاب اللَّه‏»؛ سفينة البحار جلد اول صفحه 516 (ماده رحم( بپرهيز از معاشرت با كسى كه قطع رحم كرده كه قرآن او را ملعون و دور از رحمت خدا شمرده است. در سوره محمد (ص) آيه 22 مى ‏فرمايد: فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ: ... شما كه در زمين فساد مى‏ كنيد و قطع رحم مى‏ نمایيد مشمول لعنت خدا هستيد و از رحمت او دورید! كوتاه سخن اينكه قرآن نسبت به قاطعان رحم و برهم ‏زنندگان پيوند خويشاوندى تعبيرات شديدى دارد، و احاديث اسلامى نيز آنها را سخت مذمت كرده است. از پيامبر اسلام (ص) پرسيدند: مبغوض ترين عمل در پيشگاه خداوند كدام است؟ در پاسخ فرمود: شرك به خدا. پرسيدند بعد از آن؟ فرمود: قطع رحم سفينة البحار (ماده رحم( وَ الَّذِينَ يَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ يَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ (رعد/21( و (خردمندان) كسانى هستند كه آنچه را خداوند به پيوند با آن فرمان داده پيوند مى ‏دهند و در برابر پروردگارشان (بخاطر شناختى كه دارند خشوع و) خشيت دارند و از سختى حساب مى ترسند. در روايات آمده است آنچه را كه خداوند به وصل آن فرمان داده، صله‏ رحم، يعنى حفظ پيوندهاى خانوادگى و همچنين حفظ پيوندهاى مكتبى يعنى ارتباط دائم و عميق با رهبران آسمانى و پيروى از خط ولايت است. (تفسير صافى( صله‏ رحم تنها به ديدن و ملاقات كردن نيست، كمك‏ هاى مالى نيز از مصاديق صله‏ رحم به شمار مى‏ رود. امام صادق (عليه السلام) در آستانه رحلت از دنيا، دستور دادند تا به بستگانى كه نسبت به ايشان جسارت كرده بودند هديه ‏اى بدهند. وقتى حضرت در انجام اين كار مورد انتقاد قرار مى‏ گيرند، آيه فوق را تلاوت مى ‏فرمايند (تفسیر نورالثقلین( این رفتار حضرت به ما ياد می آموزد كه شرط انجام صله‏ رحم خوش ‏بينى، علاقه و رابطه بستگان با ما نيست. در اهميّت صله‏ رحم همين بس كه خداوند آن را در كنار ذكر خود قرار داده و می فرماید: «وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ» (نساء/1( و از خدايى كه به نام او از يكديگر درخواست مى ‏كنيد. پروا كنيد و از [قطع رابطه با] خويشاوندان بپرهيزيد. در مجمع البيان در ذيل آيه: وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ، از امام باقر (ع) روايت آورده كه فرمود: معناى تقواى از ارحام اين است كه از قطع رحم بپرهيزيد . (مجمع البيان/ج 3/ص 3( و در تفسير الدر المنثور آمده که ذيل آیه «الَّذِي تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ» از ابن عباس نقل شده که رسول خدا (ص) در معناى اين جمله فرمود: خداى تعالى امر مى ‏كند به اينكه صله رحم كنيد و صله رحم، هم زندگى دنياى شما را طولانى ‏تر مى ‏كند، هم در آخرت برايتان بهتر است. (الدر المنثور/ج 2/ص117( اينكه اسلام نسبت به نگهدارى و حفظ پيوند خويشاوندى اين همه پافشارى كرده، اينست كه هميشه براى اصلاح، تقويت، پيشرفت تكامل و عظمت بخشيدن به يك اجتماع بزرگ، چه از نظر اقتصادى يا نظامى، و چه از نظر جنبه‏ هاى معنوى و اخلاقى بايد از واحدهاى كوچك آن شروع كرد، با پيشرفت‏ و تقويت تمام واحدهاى كوچك، اجتماع عظيم، خود به خود اصلاح خواهد شد. اسلام براى عظمت مسلمانان از اين روش به نحو كامل ترى بهره‏ بردارى نموده است و دستور به اصلاح واحدهايى داده كه معمولا افراد از كمك و اعانت و عظمت بخشيدن به آن روگردان نيستند و به تقویت آن تمایل دارند؛ زيرا تقويت افرادى را توصيه مى ‏كند كه خونشان در رگ و پوست هم در گردش است و اعضاى يك خانواده ‏اند و پيداست هنگامى كه اجتماعات كوچك خويشاوندى، نيرومند شد، اجتماع عظيم آنها نيز عظمت مى‏ يابد و از هر نظر قوى خواهد شد؛ شايد یک اشاره حديثى كه مى‏ فرماید: صله رحم باعث آبادى شهر ها مى‏ گردد، همين معنى باشد. «رحم» عبارت از آن جهت وحدتى است كه به خاطر تولد از يك پدر و مادر و يا يكى از آن دو، در بين اشخاص بر قرار مى ‏شود، و (در حقيقت) باعث اتصال و وحدتى مى ‏شود كه در ماده وجودشان نهفته است و اين يك امر اعتبارى و خيالى نيست، بلكه حقيقتى است جارى در بين ارحام، و آثار حقيقى در خلقت و در اخلاق و خوی آنان دارد، و نيز آثاری مشترک در جسم و روحشان موجود است كه نمى توان آن را انکار نمود؛ (هر چند كه احيانا عوامل و صفاتی ديگر با آن يافت مى‏ شود كه اثرى مخالف آن را دارد و اثر آن را ضعيف و يا خنثى مى‏ كند تا جايى كه ملحق به عدم شود ولى با آن عوامل نيز به كلى از بين نمى‏ رود( رحم يكى از قوى‏ ترين عوامل براى التيام و آشتى و دوستى بين افراد يك عشيره است و استعداد قوى‏ ترين اثر را دارد و به همين جهت است كه مى‏ بينيم نتايجى كه عمل خير در بين ارحام مى‏ بخشد، بیشتر تر است از نتايجى كه همين خير و احسان در غیر ارحام دارد و هم چنين اثر سوئى كه موجب بد رفتارى در ميان ارحام مى‏ شود، بسيار قوى‏ تر است از آثار سويى كه اين گونه رفتارها در بين غیر ارحام دارد. (به نقل از ترجمه الميزان/ج‏4/ص 232(