مهجوریت قران (2)

قران كریم كتابی است كه تلاوت ، استماع ، تدبر ، انس و آشنایی با آن ، تفسیر و در نهایت عمل كردن به آن موجبات رشد و تعالی انسان را فراهم میكند و بی توجهی به هر مرحله و مرتبه آن بنوعی منجر به مهجوریت در آن مرحله خواهد شد در واقع آنچه در آیات قران كریم و احادیث و روایات صادره از معصومین (ع) در زمینه تاكید بر تلاوت قران یا استماع آن ، تدبر و ... مطرح شده و یا بیان ثواب و فضیلت قرائت یا استماع و ... در روایات وارده ، می خوانیم همه بنحوی تاكید و تشویق بر استفاده از قران كریم در هر مرتبه است . لذا بی اعتنایی به قران ، در هر یك از مراتب فوق مهجوریت این كتاب شریف را در آن مرتبه در پی خواهد داشت هر چند مهجوریت قران در مرتبه عمل بالاترین مرتبه مهجوریت است اما عمل ، مستلزم تدبر و تدبر مستلزم خواندن و استماع است لذا مهجوریت در مقدمات استفاده از قران كریم ، مهجوریت در عمل به آیات شریفه را نیز در پی خواهد داشت همچنین لازم به ذكر است كه در جا زدن در یك مرتبه و عدم پیشرفت و رشد در بهره گیری از قران در مراحل مختلف لاجرم ، مهجوریت در مراتب بالاتر را بهمراه خواهد داشت .

وَقَالَ الرَّسُولُ یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا. (سوره فرقان آیه 30 ) و پیامبر میگوید: پروردگارا! قوم من قرآن را رها کردند . قال فعل ماضی است دراینجا میتواند معنی مضارع داشته باشد زیرا این شکایت در روز قیامت است. اما تعبیر به لفظ ماضی از باب نزدیکی روز قیامت است کانه همین الان وقت شکایت است... مهجور از ماده هَجر بمعنی ترک است... ترک قرآن چند مصداق دارد: 1- ندانستن قرآن ویا حفظ نبودن قرآن وعمل نکردن به دستورات آن 2- دانستن قرآن و عمل نکردن به دستورات آن 3- دانستن قرآن وحتی حفظ آیات و مفاهیم آن وعمل نکردن به دستورات آن 4- عمل به دستورات قرآن هر کدام از موارد 3 گانه فوق از مصادیق بارز مهجوریت قرآن است... وتنها موردی که قرآن را از غربت و مهجوریت بیرون می آورد ..عمل به دستورات آن است.... بعنوان مثال اگر به همین یک آیه قرآن از سوره حجرات که به سوره اخلاق معروف است عمل شود انسان خداترس شده و مشمول رحمت الهی که که هدف غایی خلقت است می گردد وقرآن از مهجوریت در می آید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوااجْتَنِبُوا كَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن یَأْكُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ.(سوره حجرات آیه 12) وبدینسان هدف از خلقت انسان که رحمت به بندگان است محقق میشود. وقرآن که برای سعادت انسان نازل شده از مهجوریت بیرون می آید: ...إِلاَّ مَن رَّحِمَ رَبُّكَ وَلِذَلِكَ خَلَقَهُمْ ..(هود/119 ) مگر کسى را که پروردگارت رحم کند! و براى همین (پذیرش رحمت) آنها را آفرید! .. پس تنها عمل به قرآن است که آن را از مهجوریت درمی آورد. از قرآن بپرس: سوق دادن توجه مخاطبان به محتوای قرآن محتوای قرآن می‌تواند بیش از ظاهر و لفظ قرآن، برای مخاطبان جذابیت داشته باشد؛ محتوای قرآن بسیار عمیق و دقیق است كه اگر به روش‌های جذاب امروزی ارائه شود، جذابیت قرآن را بهتر نشان می‌دهد. بیشتر از ظاهر و لفظ قرآن، محتوای قرآن می‌تواند برای مخاطبان جذابیت ایجاد كند. محتوای قرآن، محتوای بسیار عمیق و دقیقی است كه برنامه بشر در آن نوشته شده است و اگر ما به روش‌های جذاب امروزی برای ارائه محتوای قرآن كریم روی آوریم، جذابیت قرآن را بهتر می‌توان نشان داد. ارائه روش های جدید برای رفع مهجوریت در این زمینه اگر رسانه‌ها برنامه‌هایی را به صورت منسجم و هماهنگ شروع كنند، معتقدم كه بسیار مفید خواهدبود و زمینه‌ای خواهد شد كه قرآن را وارد بطن زندگی، و ما را به آن نزدیك كند و انگیزه‌ای ایجاد كند تا ارتباط خود را با آن بیشتر كنیم. چگونه قرآن را وارد زندگی مردم كنیم؟ 1. بیان برداشت‌‌هایی از آیات قرآن به عنوان نمونه یكی از این برنامه‌ها در شبكه‌های تلویزیونی تحت عنوان «درس‌هایی از قرآن» پخش می‌شود. در این برنامه‌ای كه تدوین ‌شده سؤالاتی طرح می‌كنند و به مسابقه می‌گذارند.این كار هم جدید است هم عالی و باعث ارائه محتوای عمیق قرآن می شود 2. برگزاری نمایشگاه‌ها، جشنواره و مسابقات قرآنی است. معتقدم قرآن آن‌قدر جذبه دارد كه كسی به هر چیزی كه برایش جاذبه ایجاد می‌كند، از آن روش استفاده كند و با آن ارتباط برقرار كند، می‌تواند جذب قرآن شود. 3.ممكن است كسی از طریق خطوط قرآنی یا به خاطر داستان‌های قرآن جذب آن شود، 4. گرچه قرآن كتاب هدایت است، اما با وجود این در كنارش به خیلی از علوم اشاره شده است. آن‌قدر قرآن محتوای گسترده‌ای دارد، آنقدر می‌توان علوم را از قرآن استفاده كرد كه اگر ارتباط با آن برقرار كنیم، چه بسا چند پله از دنیا جلو برویم البته باید متذكر شویم كه قرآن كتاب داستان نیست، قرآن كتاب هدایت است و بنابراین هر آنچه را كه بشر در راه هدایت به آن نیازمند است، قرآن در قالب خاص خود كه هم جذبه دارد و هم تأثیر می‌گذارد، ارائه می‌دهد. بنابراین هر كسی با رویكردی كه برای خودش جذابیت دارد با قرآن ارتباط برقرار كند، قرآن برایش جذاب خواهد بود و می‌توان با آن ارتباط برقرار كرد. 5. وبلاگ نویسی قرآنی برای نشان دادن اهمیت قرآن كریم به مردم باید از همه زبان‌ها استفاده كنیم، قرآن آن‌قدر جذابیت دارد و آن‌قدر تنوع روش‌ها در آن وجود دارد كه این‌ها نشان می‌دهد از تمام روش‌ها می‌توان برای جذب مردم استفاده كرد؛ مثلا به عنوان نمونه وقتی در فضای سایبر وارد می‌شویم، همین وبلاگ‌نویسی قرآنی خود می‌تواند جذابیتی داشته باشد. . ارائه روش های نوین تفسیر قرآن در كنار خط، بحث‌های تذهیب و هنری قرآن هم مطرح است كه می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد و یا طراحی و نقاشی و... در قرآن. در كنار این‌ها بعضی‌ها علاقه‌مند به روش‌های نوین تفسیر قرآن هستند. مثلا اخیرا برخی تفسیر برای كودكان می نویسند یا تفسیر جوان می نویسند. 7. همچنین برخی به صوت و لحن قرآن علاقه‌مند هستند. یکی از دلایل مهجوریت قرآن، مربوط به معارفی هست كه هنوز ناشناخته باقی مانده و بُعد دیگر مربوط به معارف شناخته شده‌ای است كه به آنها اعتنا نمی شود و از آنها تبعیت نمی‌شود. درباره علت مهجوریت قرآن در این بُعد، دو علت مهم را می‌توان بیان كرد: یكی دوری از مفسّر حقیقی قرآن و قرآن ناطق و دیگری نداشتن عزم راسخ متفكران در تفكّر و تدبّر در قرآن و غفلت مسلمان ها از توجه و تدبر در آیات :« بَلْ قُلُوبهُمْ فىِ غَمْرَةٍ مِّنْ هَذَا وَ لهُمْ أَعْمَالٌ مِّن دُونِ ذَلِكَ هُمْ لَهَا عَامِلُونَ»(1)دل هاى آنان از این حقیقت در غفلت است، و آنان غیر از این ، كردارهایى دیگردارند كه به انجام آن مبادرت مى‏ورزند. از این آیه استفاده می‌شود كه مبادرت به كارهای غیر ضروری، باعث غفلت انسان از كارهای ضروری، از جمله تدبر و تقكر در آیات قرآن است. به عنوان نمونه، اقوال برخی از مفسران و علمای بزرگ كه در تفسیر نور(2) نقل شده را مطرح می کنم با تأكید بر این نكته كه با توجه به تغییر شگرف در جهان علم و پیشرفت فهم و دانش بشری باید هر زمان اسرار جدید از آیات قرآن مورد تعمق قرار گیرد .تدبر گذشتگان در آیات قرآن و رسیدن آنها به اسراری از آن نمی تواند ما را بی نیاز به تفاسیر جدید و تعمق و تدبر بیشتر در آیات الهی نماید. ************ملا صدرا (ره) در مقدّمه تفسیر سوره واقعه مى‏گوید: بسیار به مطالعه كتب حكما پرداختم تا آنجا كه گمان كردم كسى هستم، ولى همین كه كمى بصیرتم باز شد، خودم را از علوم واقعى خالى دیدم. در آخر عمر به فكر رفتم كه به سراغ تدبّر در قرآن و روایات محمّد و آل محمّد (ع) بروم. یقین كردم كه كارم بى‏اساس بوده است، زیرا در طول عمرم به جاى نور در سایه ایستاده بودم. از غصه جانم آتش گرفت و قلبم شعله كشید، تا رحمت الهى دستم را گرفت و مرا با اسرار قرآن آشنا كرد و شروع به تفسیر و تدبّر در قرآن كردم. درِ خانه وحى را كوبیدم، درها باز شد و پرده‏ها كنار رفت و دیدم فرشتگان به من مى‏گویند: «سَلامٌ عَلَیْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِینَ». فیض كاشانى (ره) مى‏گوید: كتاب‏ها و رساله‏ها نوشتم، تحقیقاتى كردم، ولى در هیچ یك از علوم دوائى براى دردم و آبى براى عطشم نیافتم، بر خود ترسیدم و به سوى خدا فرار و انابه كردم تا خداوند مرا از طریق تعمّق در قرآن و حدیث هدایت كرد. امام خمینى (ره) در گفتارى از اینكه تمام عمر خود را در راه قرآن صرف نكرده، تأسّف مى‏خورد و به حوزه‏ها و دانشگاه‏ها سفارش مى‏كند كه قرآن و ابعاد گوناگون آن را در همه‏ى رشته‏ها، مقصد اعلى قرار دهند تا مبادا در آخر عمر بر ایّام جوانى تأسّف بخورند. بنابراین یكی از عوامل مهجوریت قرآن توجه به علوم و امور دیگر است اما غفلت از بخشی از قرآن و توجه به بخشی دیگر همچون توجه بیش از حد به مباحث قرائت و تلاوت نیز از جمله عوامل مهجوریت قرآن است. یکی دیگر از ابعاد مهجوریت،تبعیت انسان ها از امیال و خواهش های نفسانی، مهم ترین عاملی است كه باعث می‌شود انسان بر خلاف شناخت‌های قبلی خود عمل كند :«أَ فَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلى‏ عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلى‏ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلى‏ بَصَرِهِ غِشاوَةً فَمَنْ یَهْدیهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ»(جاثیه/23)دیدى كسى را كه امیال نفسانی خود را خداى خود گرفت . خدا او را با داشتن علم گمراه كرد . بر گوش و قلبش مهر نهاد و بر چشمش پرده انداخت، دیگر بعد از خدا چه كسى او را هدایت مى‏كند؟ آیا باز هم متذكر نمى‏شوید؟» مؤمنون، آیه 63 2. تفسیر نور، ج‏8، ص247 1