چرا «ذلک الکتاب»؟

چرا در آیه دوم سوره بقره از ضمیر «ذلک» به معنی آن برای قرآن استفاده شده است؟
به برخی از اقوال در این زمینه اشاره می شود: 1. گاهى از اسم اشاره بعيد (دور) براى بيان عظمت چيز يا شخصى استفاده مى‏ شود، يعنى آن قدر مقام آن بالا است كه گويى در نقطه دور دستى در اوج آسمان ها، قرار گرفته است، در تعبيرات فارسى نيز نظير آن را داريم، و اين تعبیر، تنها براى بيان عظمت و بلندى مقام است. در بعضى ديگر از آيات قرآن به «تلک» تعبیر شده كه آن هم اشاره بعيد است، مانند: «تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْحَكِيمِ»(1).(2) 2. اشاره به دور نیست بلکه "ذا" اشاره است و "کاف"، کاف تعظیم است.(3) 3. گویا قبلا به پیامبر (صلی الله علیه و آله) وعده کتابی داده شده، و در این جا می فرماید این همان کتابی ـ کتاب موعودی ـ که قبلا وعده داده بودیم.(4) 4. معناى «ذلك» اين است كه اين همان كتابى است كه ما در كتاب هاى آسمانى قبلى توسط پیامبران الهی، نزولش را وعده داده بوديم.(5) 5. این همان کتاب کاملی است که اهلیت دارد کتاب نامیده شود، گویا کتاب های قبلی کامل نبوده اند.(6) 6. قرآن از لحاظ عظمت و قداست آن چنان والاست كه گويا دور از دسترس است و اين دورى، دورى معنوى است و دورى ظاهرى و فيزيكى نيست. و مى ‏توانيم بگوييم كه مراد از كتاب در اين جا آن حقيقت بسيطى است كه به بيت المعمور يا بيت العزة و يا قلب پيامبر (صلی الله علیه و آله) يكجا نازل شده، و «ذلك الكتاب» اشاره به آن حقيقت است.(7) نکته: روشن است که اکثر این اقوال با یکدیگر قابل جمع هستند و منافاتی با هم ندارند.

________

(1) لقمان/ 2.

(2) مکارم شیرازی و همکاران، تفسير نمونه، ج ‏1، ص 66.

(3) تفسير الكاشف، ج ‏1، ص 38.

(4) مکارم شیرازی و همکاران، تفسير نمونه، ج ‏1، ص 65.

(5) صافی، تفسير الصافي، ج ‏1، ص 91.

(6) طبرسی، تفسير جوامع الجامع، ج ‏1، ص 12.

(7) جعفری، كوثر، ج ‏1، ص 42.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید