هم نماز هم گناه
پرسش:
بعضی از افراد هم نماز می‌خوانند و هم گناه می‌کنند. آیا با خواندن نماز گناهان خثنی می‌شود؟
پاسخ:
مقدمه
مسئله نماز یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین واجبات الهی است. آثار و برکات نماز در همه ابعاد زندگی انسان جلوه می‌نماید. در آیات قرآن و روایات تنها بخشی از آثار و حکمت‌های نماز و عبادت بیان‌شده که یکی از اثرات نماز آمرزش بخشی از گناهان است که در این زمینه نکاتی عرض می‌کنیم:
۱. طبق آموزه‌های دینی ما، نماز اولین فعل عبادی در میان اعمال دینی ما است؛ یعنی پس از اصول اعتقادی (اصول دین)، اولین چیزی که در عبادات موضوعیت دارد نماز است. در احادیث آمده است که اگر نماز انسان مورد پذیرش واقع شود، دیگر اعمال عبادی هم پذیرفتنی است.(۱) در احکام عبادی نماز دارای آن‌چنان جایگاهی است که در هیچ حالی ترک آن جایز نیست. نماز تبلور و نمود خضوع و تسلیم در برابر خداوند است و شیطان نیز از همین ناحیه ضربه خورده است؛ چراکه در برابر فرمان الهی در برابر سجده... سر تسلیم فرود نیاورد. از سوی دیگر، نه‌تنها بی‌نمازان، بلکه حتی افرادی که نماز می‌خوانند، اما در آن سستی می‌ورزند از دایره شفاعت پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله خارج‌اند: امام صادق علیه‌السلام از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله نقل می‌کند به شفاعت ما نمی‌رسد کسی که نماز واجبش را به بعد از وقتش (عمداً) تأخیر بیندازد(۲) و رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمود: «هرکس نماز خود را کوچک شمارد و نظرش سبک شمردن نماز باشد، از امّت من نیست و به خدا سوگند هرگز در کنار حوض کوثر بر من وارد نخواهد شد».(۳)
۲. اساساً گناهان باعث می‌شود کم‌کم قلب سیاه شود و کسی که همه قلبش سیاه شود دیگر امیدی به اصلاح و توبه‌اش هم نیست چون شیطان فرد بی‌نماز را رها نمی‌کند. ترک نماز، فتح سنگر بزرگی برای شیطان است که او را به طمع می‌اندازد تا در بقیه امور هم انسان را به دره سقوط بکشاند همان‌طور که روایت این مورد را تأیید می‌کند: «شیطان همواره از انسان مؤمن بیمناک است تا زمانی که نمازهای پنج‌گانه را حفاظت و مراقبت می‌کند؛ و هنگامی‌که حق نمازها را تباه کرد، شیطان نسبت به او جرأت می‌یابد و او را دچار گرفتاری‌های بزرگ می‌کند».(۴)
۳. یکی از آثار مهم نماز، جلوگیری از گناه است: «به‌درستی نماز از فحشا و منکر نهی می‌کند».(۵) نماز اگر با توجه باشد انسان را نهیب می‌زند و باعث می‌شود کم‌کم انسان از گناه فاصله بگیرد. علاوه بر آن نماز گناه زدایی هم می‌کند. نماز وسیله شستشو از گناهان و باعث مغفرت و آمرزش الهی است. پیامبر(ص) به یاران خود فرمود: «اگر بر در خانه یکی از شما نهری از آب صاف و پاکیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شستشو دهید، آیا چیزی از آلودگی در بدن می‌ماند»؟ در پاسخ عرض کردند: نه حضرت فرمود: «نماز درست همانند آب جاری است. هر زمان که انسان نماز می‌خواند، گناهانی که میان دو نماز انجام‌شده است، از بین می‌رود».(۶) در روایت دیگری واردشده که به پیامبر گفتند فلانی نماز می‌خواند و گناه هم می‌کند، پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود بالاخره نمازش روزی او را از گناه منع می‌کند و بعد مدتی این‌چنین شد و ترک گناه کرد.(۷)
4. ایمان، اخلاص، معرفت، حضور قلب و صدها عامل دیگر در ارزش و تأثیر نماز دخالت دارند، گناهان نیز در یک درجه نیستند، هر نمازی نمی‌تواند هر گناهی را پاک کند و ممکن است انسان در قیامت ابتدا با آثار گناهانی که هنوز مانده‌اند مجازات شود و سپس وارد بهشت شود.
منابع بیشتر برای مطالعه:
-حکمت‌ها و اسرار نماز اثر محمدعلی رضایی اصفهانی.
-بهشت وصال، بررسی آثار تربیتی، اجتماعی و فرهنگی نماز اثر حمید وارسته.
-نماز عارفانه، جواد محدثی.
-پرورش در پرتو نیایش، حسنعلی نوری‌ها.
-نماز زیباترین الگوی پرستش، غلامعلی نعیم‌آبادی.
-نماز از دیدگاه قرآن و حدیث، موسوی لاهیجی.
-نماز، حسین انصاریان.
پی‌نوشت‌ها:
۱. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ ش، ج۲، ۲۶۸.
۲. ابن‌بابویه، محمد بن علی، أمالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ ش، ص۳۹۹.
۳. کلینی محمد بن یعقوب، پیشین، ج۳، ص۲۶۹.
۴. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، نشر دارالاحیا التراث العربی، ۱۱۰۳ ق، ج۶، ص۲۹۴.
۵. سوره عنکبوت، آیه ۴۵.
۶. الحر العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۹ ه.ق. ج۳، ص۷.
۷. مجلسی محمدباقر، پیشین، ج۷۹، ص۱۹۸.
