نزول آیه های یک سوره

آیا آیات هر سوره قرآن به ترتیب و یک جا نازل شده است؟ مثلا سوره بقره که بزرگترین سوره قرآن است یک دفعه نازل شده یا در طول زمان به آیات ان کم کم افزوده شده؟ پیامبر از کجا می دانستند که آیه ای که بر ایشان نازل می شود مربوط به کدام سوره ناتمام است؟
نزول یکجا و از ابتدا تا انتها، در مورد سوره های زیادی به ویژه سوره های کوتاه، این گونه بوده است، ولی نه این که همه سوره ها از ابتدا تا انتها چنین باشند، خصوصا سوره های طولانی. لذا بر حسب روایات، سوره هایی بوده اند که پس از نزول سوره های دیگر، کامل شده اند. تعیین جایگاه این آیات نیز یا توسط فرشته وحی (جبرئیل) به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) ابلاغ می شد و یا توسط خود پیامبر تعیین می گردید. آیت الله معرفت در این زمینه چنین می آورند: ترتيب، نظم و عدد آيات در هر سوره در زمان حيات پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) و با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقيفی است و بايد آن را تعبداً پذيرفت، و به همان ترتيب در هر سوره تلاوت كرد. هر سوره با فرود آمدن «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم‏» آغاز می شد و آيات به ترتيب نزول در آن ثبت می گرديد، تا موقعی كه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم‏» ديگری نازل می شد و سورۀ ديگری آغاز می گرديد. اين نظم طبيعی آيات بود. گاهي اتفاق می افتاد پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ـ با اشارۀ جبرئيل ـ دستور می داد تا آيه ای بر خلاف نظم طبيعی در سورۀ ديگری قرار داده شود؛ مانند آيه «وَ اتَّقُواْ يَوْمًا تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلىَ اللَّهِ ثُمَّ تُوَفىَ‏ كلُ‏ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَ هُمْ لَا يُظْلَمُون‏»(1)، كه گفته اند از آخرين آيات نازل شده است؛ پيامبر (صلی الله علیه و آله) دستور فرمود آن را بين آيات ربا و آيۀ دَين، در سورۀ بقره آيه 281 ثبت كنند. بنابر اين ثبت آيات در سوره ها، چه با نظم طبيعی یا با نظم دستوری، توقيفی است و با نظارت و دستور خود پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) انجام گرفته است و بايد از آن پيروي نمود.(2)

___________

(1) بقره/ 281.

(2) محمدهادي معرفت، علوم قرآنی، ص 119.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید