نبوت از منظر عرفا

نبوت از منظر عرفا به چه معناست؟

برای تعریف نبوت از منظر اهل معرفت، می توان به سخنان آنان مراجعه نمود.
«عبدالرزاق کاشانی» (متوفای 736ه.ق) در تعریف نبوت گوید:
«النبوة هی الاخبار عن الحقائق الالهیه؛ ای عن معرفة ذات الحق و اسمائه و صفاته و احکامه (1) نبوت، خبر دادن از حقائق الهی، یعنی خبر دادن از شناخت ذات حق تعالی، و اسماء و صفات و احکام حضرت حق می باشد.»
در این تعریف به اشتقاق نبوت از نباء، به معنی خبر اشارت رفته است؛ اما در اصطلاح، به هر انباء و اخباری نبوت گفته نمی شود؛ بلکه نبوت، اخبار از حقایق مربوط به ذات و اسماء و صفات و احکام الاهی است.
«شرف الدین داوود قیصری» گوید:
«والنبوة ماخوذ من النباء و هو الخبر و فی الاصطلاح هی البعثة للاخبار من الله تعالی ارشاداً للعباد واهتداءً لهم طریق الرشاد»(2)
در این تعریف هر گونه اخباری از خدا نبوت نامیده نشده، بلکه اخبار کسی که برای راهنمایی بندگان و رهنمون شدن آنان به راه رشد مبعوث گردیده، نبوت نامیده شده است؛ زیرا وصول خلق به خدای متعال، فقط در پرتو پیروی از انبیا و اولیا میسر است و رهیافت عقل و اندیشه به خدا اطمینان بخش نیست.
نبی کسی است که به سوی مردمان برانگیخته شده تا آنان را به کمالی که در علم خدا، برای آنان مقدر شده، راهنمایی کند.
نبوت و بعثت، اختصاصی الاهی است و با اکتساب به دست نمی آید. همه مظاهر طالب مقام نبوت اند. از این رو نبوت با معجزات و خوارق عادات قرین گردیده، تا پیامبر راستین از مدعی دروغین بازشناخته شود.
برخی از اهل معرفت، برای نبی دو چهره قائل شده اند؛ چهره ای به سوی خدا و چهره ای به سوی خلق.
چهره ای که به سوی خداست «ولایت» نام دارد، و با آن فیض حق را دریافت می کند.
چهره ای که به سوی خلق است «نبوت» نام دارد و با آن فیض حق را به خلق می رساند.
«بدان که نبی دو روی دارد یک روی به طرف خدای و یک روی به طرف بندگان خدای از جهت آن که از خدای فیض می گیرد و به بندگان خدای می رساند. آن روی را که به طرف خدای است که از خدای فیض قبول می کند، «ولایت» نام است که ولایت نزدیکی است و این روی را که به طرف بندگان خدای است، که سخن خدای به بندگان خدای می رساند، «نبوت» نام است، که نبوت آگاه کردن است. پس معنی «ولی» نزدیک باشد و معنی «نبی» آگاه کننده بود.»(3)
علامه سید «حیدر آملی» عارف بلند آوازه شیعی، تعاریف گوناگونی از نبوت و رسالت به دست داده، که برخی از آن ها را ذکر می کنیم:
«نبوت خبر دادن از حقایق الاهی و معارف ربانی از حیث ذات و صفت و اسم است؛ و خود بر دو قسم است: نبوت تعریف و نبوت تشریع. اولی اخبار از معرفت ذات و صفات و اسما و افعال است؛ و دومی همه آن ها است به اضافه تبلیغ احکام و تادیب به اخلاق و تعلیم حکمت و قیام به سیاست. و این قسم از نبوت اختصاص به رسالت دارد.»(4)
در این تعریف نبی از ریشه انباء و مهموز در نظر گرفته شده است. تعریف نبوت به عنوان مقسم نبوت تعریفی و نبوت تشریعی، در حقیقت همان تعریفی است که برای نبوت تعریفی ارائه شده است. نبوت تشریعی اختصاص به رسالت دارد.
برخی از نفوس قدسی ممکن است فقط توان پذیرش حقایق را از جوهر عقل کلی داشته باشند، ولی از تبلیغ آن حقایق به خلایق معذور باشند، و این امکان برایشان وجود نداشته باشد؛ چنین کسانی فقط نبی هستند نه رسول، از این رو رسولان و پیامبران اولواالعزم شمارشان اندک است ولی عدد انبیاء فراوان است.(5)

پی نوشت ها:
1. کاشانی، عبدالرزاق، اصطلاحا ت الصوفیه، با تصحیح و تعلیق مجید هادی زاده، تهران، حکمت، 1381 ه ش، 1423 ه ق، ص 74.
2. قیصری، داود بن محمود، رسائل قیصری، با تعلیق و تصحیح و مقدمه جلال الدین آشتیانی با حواشی آقا محمد رضا قمشه ای، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1381 ه  ش، ص21.
3. نسفی، عزیز الدین محمد، الانسان الکامل، (مجموعه رسائل مشهور به کتاب الانسان الکامل)، با پیش گفتار هانری کربن، با تصحیح و مقدمه ماریزان موله، ترجمه مقدمه ضیاء الدین دهشیری، [ویرایش جدید]، تهران، انتشارات طهوری، انجمن ایران شناسی فرانسه در تهران، 1379 ه ش، ص316.
4. آملی، سید حیدر، المقدمات من کتاب نص النصوص، به اهتمام هانری کربن، و عثمان اسماعیل یحیی، انتشارات توس، تهران، 1367 ه ش، ج1، ص167.
5. برای اطلاع بیشتر ر. ک روحانی نژاد، حسین، ولایت در عرفان، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، صص19-30.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید