مکروه بودن شغل؟

پرسش:
در روایات داریم که برخی شغل ها مثل شغل کفن فروشی و قصابی و... مکروه است، زیرا کفن فروش همیشه در این فکر است که مردم بمیرند تا کفن هایش فروش رود و...؛ خواستم بدانم با این وجود آیا شغل پزشکی یا تعمیراتی مثل مکانیکی و... هم مکروه است؟ چون پزشک درآمدش از مریض شدن مردم، و مکانیک و... هم درآمدشان از خراب شدن ماشین یا وسایل مردم است.

پاسخ:
برخی شغل ها می توانند بر روح انسان تأثیرگذاری بیشتری داشته باشند؛ اگر این اثرگذاری در جهت منفی و زمینه ساز آسیب روحی باشد و یا به نوعی با فطرت انسان، سازگاری لازم را نداشته باشد، از سوی شرع تذکر داده و مورد نهی قرار می گیرد؛ مثلا زرگری به خاطر این که زمینه ابتلا به ربا در آن زیاد است؛ و یا قصابی به خاطر این که زمینه سخت شدن دل و رفتن ترحم از دل را ایجاد می کند؛ و... در روایات نهی شده اند.(1)
بنابر این، چون آسیب روحی برخی شغل ها نسبت به شغل های دیگر، زیادتر و قابل توجه است؛ نهی شده اند.
چند نکته:
1. این نهی، کراهتی است یعنی انجام آن حرام نیست بلکه مکروه است و معنایش این است که در ترجیح بین شغلی که آثار منفی دارد و بین شغلی که این آثار را ندارد، ترجیح را به شغل دوم بدهید و آن را انتخاب کنید.
2. قصابی با گوشت فروشی تفاوت دارد، نهی نشده بلکه با توجه به معنای لغوی و نیز به قرینه سایر روایات که از آن تعبیر به «جزّار» شده است، می تواند مراد این روایات، اشاره به کسی باشد که ذبح حیوان را بر عهده دارد یعنی شغل کشتن حیوانات.
3. آثار وضعی برخی شغل ها بیش از سایرین است، لذا روایات می توانند ناظر به شغل هایی باشند که آسیب و آثار وضعی بیشتری دارند.
4. این ترجیح دادن ها در شرائط عادی است و الا وقتی کسی مجبور است و شغلی دیگری نتوانسته پیدا کند و از طرفی امرار معاشش به این شغل بستگی دارد، این اضطرار و اجبار می تواند از میزان کراهت بکاهد.
5. این آسیب و آفت داشتن این شغل ها، غالبی است یعنی معمولا مردم عادی با انتخاب این شغل ها، به این آسیب ها مبتلا می شوند، لذا قطعی و صد در صدی نیست، یعنی می توان افرادی را یافت که بتوانند خود را از این آسیب ها محافظت کنند.
«شیخ طوسی» این نهی و کراهت را ناظر به کسانی می داند که نمی توانند خود را از این آسیب ها و آفات، در امان بدارند، لذا می گوید کسانی که می توانند خود را از این آسیب ها حفظ کنند، این شغل ها برای آن ها کراهت و ایرادی ندارد؛ البته گرچه بهتر است شغل دیگری انتخاب کنند.(2)
توجه!
آن چه شما فرموده اید، خاصیت خود شغل نیست، بر خلاف شغل هایی که در روایات اشاره شده اند، زیرا خاصیت این شغل ها، آسیب زا بودنشان است. لذا مواردی که شما اشاره کرده اید، مورد نهی و کراهت نیستند؛ بله انسان مؤمن باید ذهنش نیز از این فکرها، پاک باشد و برای دیگران، بد نخواهد.
امام علی (علیه السلام) در وصیت و سفارش به امام حسن (علیه السلام) چنین می فرمایند:
«يَا بُنَيَّ اجْعَلْ نَفْسَكَ مِيزَاناً فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ غَيْرِكَ فَأَحْبِبْ‏ لِغَيْرِكَ‏ مَا تُحِبُ‏ لِنَفْسِكَ‏ وَ اكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ لَهَا»؛ اى فرزندم، نفس خويش را ميزانى بين خود و بين ديگران قرار ده، پس از براى ديگران دوست بدار آن چه را كه براى خودت دوست می دارى، و خوش ندار براى ديگران آن چه را براى خودت خوش ندارى.(3)
بنابر این؛
آن چه شما می فرمایید، با آن چه در روایات آمده و سبب نهی شده، متفاوت است و مثل هم نیستند. لذا موارد مورد نظر شما مشمول روایت نیستند و نهی و کراهت ندارند.

پی نوشت ها:
1. ابن بابويه، من لا يحضره الفقيه‏، محقق/مصحح: غفارى، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم ـ قم، 1413ق، ‏چاپ دوم‏، ج ‏3، ص 159، ح 3582؛ کلینی، الكافي، محقق/مصحح: غفاری و آخوندی، انتشارات دارالکتب اسلامیه ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم، ج ‏5، ص 114، ح 4.
2. رک: طوسی، تهذيب الأحكام، محقق/مصحح: خرسان، ناشر: دار الكتب الإسلاميه‏ ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم‏، ج ‏6، ص 362.
3. شریف الرضی، نهج البلاغه، محقق: صبحی صالح، انتشارت: هجرت ـ قم، ص 397، نامه 31.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید