مشورت با زنان

پرسش:

طبق نامه حضرت امام علی به امام حسن آیا مشورت با زن امری نکوهیده هست؟

پاسخ:

چند نکته:
۱. قرآن کریم توصیه به مشورت کرده «وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ»(۱)؛ «وَ أَمْرُهُمْ شُوری بَینَهُم‌»(۲) و قیدی هم نزده که مختص مردان است یا زنان، بلکه عام است.
۲. قرآن کریم معیار ارزشمندی همه انسان‌ها اعم از زنان و مردان را میزان تقوا و دینداری آن‌ها می‌داند.(۳)
۳. در روایات بسیاری از ائمه معصومین (علیهم السلام)، زنان مورد اکرام قرار گرفته‌اند.(۴)
۴. در روایت داریم که مشورت کردن با زنان فهمیده و دارای قدرت فکری، اجازه داده شده است(۵)؛ این روایات نشان می‌دهد که طرف مشورت مهم است و باید خردمند باشد و اگر با مرد یا زن خواستیم مشورت کنیم، این خردمندی را باید مد نظر داشته باشیم.
۵. روایاتی داریم که حضرت علی (علیه‌السلام) مردان کوفه و بصره را در موقعیت‌هایی به خاطر کم خردی و سبک اندیشی‌شان مورد نکوهش قرار می‌دهند(۶)، کما این که در موقعیت‌هایی برخی زنان (مانند عایشه که به همراه دیگران، جنگ جمل را راه انداخت) را دچار نقصان عقل دانسته اند(۷)؛ این روایات می‌توانند ناظر به قضایا و موقعیت‌های خاص باشند، نه اموری کلی و عمومی.
۶. مراد از عقل، عقل دوراندیش است. زنان از عواطف و احساسات قوی تری برخوردارند و مردان تعقل و دوراندیشی و قاطعیت بیشتری دارند و جامعه انسانی نیز به هر دو گروه نیازمند و وابسته است.
۷. از نظر بررسی سندی این روایات نیز می‌توان گفت بسیاری از این گونه احادیث از سندی صحیح برخوردار نیستند؛ زیرا برخی از این روایات در اسنادشان ارسال وجود داشته و بعضی دیگر راویان شان توثیق نشده‌اند و ضعیف هستند و برخی هم مرفوعه می‌باشند و بعضی نیز از طریق اهل سنت نقل شده‌اند.
بنابراین:
چنین روایاتی عمومیت ندارند زیرا هم قرآن، برای مشورت کردن قیدی نزده و هم در روایات علاوه بر تکریم زنان، مشورت با زنان خردمند را نهی نکرده است؛ پس مشخص می‌شود که روایات نهی از مشورت با زنان، ناظر به موقعیت خاص یا ناظر به غلبه روحیه احساسی و ضعف در دوراندیشی است.

پی نوشت‌ها:
۱. آل عمران: ۳/ ۱۵۹.
۲. شوری: ۴۲/ ۳۸.
۳. حجرات: ۴۹/ ۱۳.
۴. کلینی، کافی، اسلامیه، ج۵، ص۵۱۰ و ۳۲۱.
۵. کراجکی، کنز الفوائد،‌دار الذخائر قم، ج۱، ص۳۷۶.
۶. سید الرضی، نهج البلاغه، فرازهایی از خطبه‌های ۱۴ و ۳۴ و ۹۷ و ۱۳۱ و....
۷. نهج البلاغه، فرازی از خطبه ۸۰.