قرآن و حدیث؛ انتخابات

آیا در باره انتخابات در قرآن و سنت مطلبی آمده است؟ مثل این که این امر چقدر برای اجتماع اهمیت دارد؟ لطفا تاریخچه انتخابات در قرآن و سنت را بیان فرمایید.

در قرآن کریم در خصوص رأی گیری و انتخابات مردمی، آیه خاصی نداریم؛ ولی برخی آیات هستند که می توان از آن ها ملاک ها و معیارهایی برای انتخاب و ترجیح بهتر را به دست آورد، اشاره می شود:
ـ معیار تقوا
«يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى‏ وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ‏ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ خَبير»؛ اى مردم! ما شما را از يك مرد و زن آفريديم و شما را تيره‏ ها و قبيله ‏ها قرار داديم تا يكديگر را بشناسيد؛ (اينها ملاک امتياز نيست،) گرامى ‏ترين شما نزد خداوند با تقواترين شماست؛ خداوند دانا و آگاه است‏.(1)
ـ قوی و امین
«قالَتْ إِحْداهُما يا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ‏ الْقَوِيُّ الْأَمين‏»؛ يكى از آن دو (دختر) گفت: «پدرم! او را استخدام كن، زيرا بهترين كسى را كه مى ‏توانى استخدام كنى آن كسى است كه قوىّ و امين باشد (و او همين مرد است)!»(2)
ـ قدرت علمی و جسمی
«وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طالُوتَ مَلِكاً قالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَ لَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمالِ قالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ يُؤْتي‏ مُلْكَهُ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليم‏»؛ و پيامبرشان به آنها گفت: خداوند،طالوت را براى زمامدارى شما مبعوث (و انتخاب) كرده است. گفتند: چگونه او بر ما حكومت كند، با اينكه ما از او شايسته ‏تريم، و او ثروت زيادى ندارد؟! گفت: خدا او را بر شما برگزيده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشيده است. خداوند، ملكش را به هر كس بخواهد، مى‏ بخشد؛ و احسان خداوند، وسيع است؛ و (از لياقت افراد براى منصب‏ ها) آگاه است.(3)
ـ دلسوز و مهربان
«لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ‏ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنينَ رَؤُفٌ رَحيم‏»؛ به يقين، رسولى از خود شما بسويتان آمد كه رنج هاى شما بر او سخت است؛ و اصرار بر هدايت شما دارد؛ و نسبت به مؤمنان، رئوف و مهربان است‏.(4)
ـ رعایت امانت و عهد
«وَ الَّذينَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ‏ راعُون‏»؛ و آن ها كه امانت ها و عهد خود را رعايت مى ‏كنند.(5)
ـ جهادگر با مال و جان
«لا يَسْتَوِي الْقاعِدُونَ‏ مِنَ الْمُؤْمِنينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَ الْمُجاهِدُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدينَ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقاعِدينَ دَرَجَةً وَ كُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى‏ وَ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدينَ عَلَى الْقاعِدينَ أَجْراً عَظيما»؛ (هرگز) افراد باايمانى كه بدون بيمارى و ناراحتى، از جهاد بازنشستند، با مجاهدانى كه در راه خدا با مال و جان خود جهاد كردند، يكسان نيستند! خداوند، مجاهدانى را كه با مال و جان خود جهاد نمودند، بر قاعدان [ترك‏كنندگان جهاد] برترى مهمّى بخشيده؛ و به هر يك از اين دو گروه (به نسبت اعمال نيكشان،) خداوند وعده پاداش نيك داده، و مجاهدان را بر قاعدان، با پاداش عظيمى برترى بخشيده است.(6)

نگاه روایات
ـ امین بودن
«عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (علیه السلام)‏ فِي حَدِيثٍ لَهُ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) مَنِ ائْتَمَنَ غَيْرَ مُؤْتَمَنٍ‏ فَلَا حُجَّةَ لَهُ عَلَى اللَّهِ»؛ امام باقر (علیه السلام) به امام صادق (علیه السلام) فرمودند: کسی که غیر امین را امین شمارد، حجتی بر خدا ندارد.(7)
ـ دیندار بودن
«لَا تَثِقَنَ‏ بِعَهْدِ مَنْ لَا دِينَ لَه‏»؛ امام علی (علیه السلام) می فرمایند: به عهد و پیمان کسی که دین ندارد، اعتماد نکن.(8)
ـ همیاری در رعایت حق
«مِنْ وَاجِبِ حُقُوقِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى الْعِبَادِ النَّصِيحَةُ لَهُ بِمَبْلَغِ‏ جُهْدِهِمْ‏ وَ التَّعَاوُنُ عَلَى إِقَامَةِ الْحَقِّ فِيهِمْ»؛ از حقوق واجب خداوند بر بندگانش این است که با تمام توانشان، خیرخواه یکدیگر باشند و برای اقامه و برپا داشتن حق در میان خویش، تعاون و همیاری کنند.(9)
ـ پرهیز از تبذیر (حیف و میل اموال)
«حُسْنُ التَّدْبِيرِ وَ تَجَنُّبُ التَّبْذِيرِ مِنْ حُسْنِ‏ السِّيَاسَة»؛ امام علی (علیه السلام) می فرمایند: حُسن تدبیر و پرهیز از حیف و میل، از حُسن سیاست است.(10)
ـ توجه به نظر اهل فن
«لَا تَسْتَبِدَّ بِرَأْيِكَ فَمَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ هَلَك‏»؛ امام علی (علیه السلام) می فرمایند: خودرأی مباش، زیرا هر کس مستبد در رأی باشد، هلاک می شود.(11)
ـ تحمل شرائط سخت
«آلَةُ الرِّيَاسَةِ سَعَةُ الصَّدْر»؛ امام علی (علیه السلام) می فرمایند: بردباری و تحمل سختی ها، ابزار ریاست است.(12)
ـ توانایی
«وَ اجْعَلْ لِرَأْسِ كُلِّ أَمْرٍ مِنْ‏ أُمُورِكَ‏ رَأْساً مِنْهُمْ لَا يَقْهَرُهُ كَبِيرُهَا وَ لَا يَتَشَتَّتُ عَلَيْهِ كَثِيرُهَا»؛ امام علی (علیه السلام) به مالک اشتر می فرمایند: برای هر یک از کارهای خود، مدیر و مسئولی را انتخاب کن که بزرگی کار، او را ناتوان نکند و زیادی و تراکم کار، او را رنجور نسازد.(13)
ـ شجاع
«...فَوَلِ‏ مِنْ‏ جُنُودِكَ‏ ... أَهْلِ النَّجْدَةِ وَ الشَّجَاعَةِ وَ السَّخَاءِ وَ السَّمَاحَةِ»؛ برای فرماندهی سپاه... افرادی را از خاندان دلاور و شجاع و دارای سوابق نیکو و پارسا انتخاب کن.(14)
ـ شهرت نیک
«حُسْنُ‏ الشُّهْرَةِ حِصْنُ الْقُدْرَة»؛ حُسن شهرت و نیک نامی، حصار و قلعه قدرت است.(15)

چند توصیه
ـ پرهیز از گمانه زنی
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ‏ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضا»؛ اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد! از بسيارى از گمان ها بپرهيزيد، چرا كه بعضى از گمان ها گناه است؛ و هرگز (در كار ديگران) تجسّس نكنيد؛ و هيچ يک از شما ديگرى را غيبت نكند.(16)
ـ خواستار اصلاح و تغییر
«إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ»؛ خداوند سرنوشت هيچ قوم (و ملّتى) را تغيير نمى‏ دهد مگر آن كه آنان آنچه را در خودشان است تغيير دهند.(17)
ـ نیکوترین ها
«الَّذينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ‏ أُولئِكَ الَّذينَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْباب‏»؛ همان كسانى كه سخنان را مى ‏شنوند و از نيكوترين آن ها پيروى مى ‏كنند؛ آنان كسانى هستند كه خدا هدايتشان كرده، و آن ها خردمندانند.(18)

پی نوشت ها:
1. حجرات: 49/ 13.
2. قصص: 28/ 26.
3. بقره: 2/ 247.
4. توبه: 9/ 128.
5. مؤمنون: 23/ 8.
6. نساء: 4/ 95.
7. کلینی، الكافي، محقق/مصحح: غفاری و آخوندی، انتشارات دارالکتب اسلامیه ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم، ج ‏5، ص 298 و 299، ح 3.
8. تميمى آمدى، غرر الحكم و درر الكلم‏، محقق/مصحح: رجائى، ناشر: دار الكتاب الإسلامي‏ ـ قم‏، 1410 ق‏، چاپ دوم‏، ص 743، ح 14.
9. کافی، پیشین، ج 8، ص 354.
10. ليثى واسطى، على بن محمد، عيون الحكم و المواعظ، محقق/مصحح: حسنى بيرجندى، ناشر: دار الحديث‏ ـ قم‏، 1376ش، چاپ اول، ص 229، ح 4410.
11. غرر الحكم و درر الكلم، پیشین، ص 752، ح 160.
12. همان، ص 67، ح 1303.
13. ابن شعبه حرانى، تحف العقول‏، محقق/مصحح: غفارى، ناشر: جامعه مدرسين ‏ـ قم‏، 1404ق، چاپ دوم‏، ص 139.
14. همان، ص 132.
15. تميمى آمدى، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم‏، محقق/مصحح: درايتى، ناشر: دفتر تبليغات‏ ـ قم‏، 1366ش، چاپ اول‏، ص 343، ح 7853.
16. حجرات: 49/ 12.
17. رعد: 13/ 11.
18. زمر: 39/ 18.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید