قرآن؛ کلمه «الساعة»
در قرآن کلمه «الساعة» در چندین سوره به کار رفته و مترجمین همه آن ها را به معنای قیامت ترجمه کرده اند، در حالی که برخی به معنای مرگ و یا حتی در ابتدای سوره قمر به معنای زمان بالا آمدن ماه است، لذا به نظر می رسد کلمه «الساعة» همواره به معنای قیامت نباشد، زیرا با ظاهر آیات همخوانی ندارد. نظر کارشناسی چیست؟
بررسی لغوی و تفسیری
«ساعة» از نظر لغوی، جزئى از اجزاء زمان است که به قیامت تعبیر شده است.(1)
«ساعة» آن گاه كه در قيامت و مرگ به كار رفته، پيوسته با الف و لام عهد آمده و در غير آن، نكره استعمال شده است.(2)
در عرف قرآن و هم چنين در لسان شرع، لفظ «ساعة» در معناى قيامت حقيقت شده است.(3)
اطلاق «ساعة» بر قیامت می تواند به جهت: ناگهانی واقع شدن آن، یا حسابرسی سریع آن و یا اين كه طول زمانى آن نزد خدا، به اندازه يک ساعت از ساعت هاى انسان هاست باشد.(4)
بنابر این:
می توان گفت «ساعة» در قرآن کریم معنای زمان، مرگ و یا قیامت است؛ البته غالبا به معناى قيام قيامت است. لذا هر موردی باید بطور خاص بررسی شود.
سوره قمر
اما در باره آیه شریفه: «اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ»(5)
ندیدم کسی «ساعة» را زمان (مطلق زمان) معنا کرده باشد. این آیه نیز از مواردی است که «ساعة» در آن به معنای قیامت است؛ یعنی از نشانه های نزدیکی قیامت، انشقاق و شکافتن ماه است.
اما این که چه تناسبی وجود دارد که نزدیکی قیامت با شق القمر(معجزه پیامبر و شکافتن ماه)، در کنار هم آمده اند، مفسران چنین بیان می کنند:
ذكر اين دو حادثه (قیامت و شق القمر) با هم به خاطر آن است كه ظهور پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) كه آخرين پيامبران الهى است خود از نشانه هاى نزديكى قيامت است، لذا در حديثى از خود پيامبر(صلی الله علیه و آله) آمده: «بُعِثْتُ أَنَا وَ السَّاعَةُ كَهَاتَيْنِ»؛ مبعوث شدن من و قيامت، هم چون اين دو (اشاره به دو انگشت مبارکشان كه در كنار هم قرار گرفته) است.(6)
«اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ»؛ ساعت، قيامت است. هر چه از عمر دنيا می گذرد به قيامت نزديک مى شود و چون پيغمبر را پيغمبر آخر الزمان می گويند پس آخر زمان، دوره رسالت او است و اين دوره منتهى مى شود به اوّل قيامت، چنان چه در حديث ثقلين مى فرمايد: «لَن يَفتَرِقا حَتَى يَرِدا عَلَىَّ الحَوض».(7)
«اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ» نشان مى دهد كه ميان شكافته شدن ماه و نزديكى قيامت ارتباطى وجود دارد و شايد منظور قرب معنوى باشد، يعنى شكافتن ماه، نزديكى قيامت را در اذهان روشن نمود؛ به عبارت ديگر، شكافتن ماه آمدن قيامت را اثبات كرد و مردم دانستند چنين چيزها شدنى است.(8)
بنابر این:
در این آیه شریفه نیز «ساعة» گرچه به معجزه پیامبر(صلی الله علیه و آله) اشاره دارد ولی این جا هم به معنای قیامت است.
پی نوشت ها:
1. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، محقق: داوودی، انتشارات: دار الشامیه ـ بیروت، ص 434.
2. قرشی، قاموس قرآن، انتشارات: دار الکتب الاسلامیه ـ تهران، ج 3، ص 353.
3. طباطبایی، محمد حسین، تفسير الميزان، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات: جامعه مدرسین، دفتر انتشارات اسلامی ـ قم، ج 8، ص 482.
4. بيضاوى، أنوار التنزيل و أسرار التأويل(تفسير البيضاوى)، ناشر: دار إحياء التراث العربي ـ بيروت، 1418 ه.ق، چاپ اول، ج 3، ص 44؛ طبرسی، تفسیر جوامع الجامع، حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت ـ قم، ج 1، ص 487.
5. قمر: 54/ 1.
6. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات: ناصر خسرو ـ تهران، ج 7، ص 62؛ فخررازی، التفسير الكبير(مفاتیح الغیب)، ناشر: دار احیاء التراث العربی، ج 29، ص 289.
7. طیب، محمد حسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات: اسلام ـ تهران، ج 12، ص 346.
8. قرشی، تفسیر احسن الحدیث، انتشارات: بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر ـ تهران، ج 10، ص 435.
برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید
