علت الحاق بعضي از ايات به سوره ها

اگر پاره‎‎ای از‌ آیات به دستور پیامبر اکرم… به سوره‌هایی که قبلاً نازل شده بود، ملحق می‌شدند. اين الحاق به چه حكمتي بود و چرا صورت مي گرفت؟
در اين زمينه هم اختلاف نظر و جود دارد و دو دیدگاه مهم مطرح است: 1- سور قرآن يكباره و دفعتاً نازل شده است. 2- اجتهادي بودن ترتيب آيات. شواهد و قرائن فراواني كه پيش رو داريم نشان مي‌دهد كه اكثريت قاطع سور قرآن يكباره و دفعتاً نازل شده است؛ هر « بسمله» اي كه نازل مي‌شد سوره نويني پايه‌گذاري مي‌كرد كه آيات نازله بعدي را در خود جاي مي‌داد. ابن عباس مي‌گويد: « هر گاه بسمله‌اي نازل مي‌شد، ‌پيغمبر (صلی الله علیه واله) و اصحاب ، متوجه پايان سوره قبلي و آغاز سوره ديگر مي‌شدند»1 از امام ابوعبدالله صادق (علیه السلام) نقل است كه فرمود: «صحابه ، پايان سوره قبلي و شروع سوره بعدي را با نزول بسم‌الله الرحمن الرحيم در مي‌يافتند.»2 همچنين آياتي از خود قرآن كه با تعبير «إنزال» (نزول دفعي و يكپارچه) ، از يكپارچگي نزول سوره‌ها سخن گفته است، گواه اين مدعا تواند بود: 1ـ « سورة أنزلناها و فرضناها و أنزلنا فيها آيات بينات[نور/1.]». 2ـ « واذا ما أنزلت سورة فمنهم من يقول ايكم زادته هذه ايماناً [توبه /124.]». اين چنين نزولي، علاوه بر اين كه به طور قطع سوره‌هاي كوتاه را شامل مي‌شده ، همچنين درمورد بعضي سوره‌هاي طولاني‌تر قرآن مانند انعام 3 و توبه 4 به طور حتم صادق بوده است. شكل‌گيري طبيعي آيات در درون سوره‌ها، تصريحي ويژه از جانب پيامبر (صلی الله علیه واله) نمي‌طلبيد؛ چه كاتبان خود فهميده بودند كه آيات نازله را بايد در سوره‌اي جاي دهند كه بسمله آن قبلاً نازل شده بود. چنين ترتيبي كه « ترتيب طبيعي » نامگذاري شده 5 اساسي‌ترين و گسترده‌ترين عامل تنظيم آيات در سوره‌هاست. غير از «ترتيب طبيعي» عامل ديگري نيز در نظم بخشيدن به آيات قرآني دست داشته است و آن تصريح حضرت رسول (صلی الله علیه واله) دائر بر سازمان يافتن آيه يا آياتي بر ترتيبي بجز « ترتيب طبيعي» آنهاست كه طبعاً در موارد اندكي اتفاق افتاده است. لازم به ذكر است كه اعتقاد به اين مسأله،‌در هر مورد ، به وجود روايت و ثبوت آن محتاج است تا خروج از « ترتيب طبيعي» را اثبات كند .

پي نوشت

1- اليعقوبي، تاريخ اليعقوبي،ج 2، ص 34

2- بحار الانوار، ج 92، ص 236

3- الاتقان في علوم القرآن، ج 1، ص 37 و نيز سيد علي كمالي دزفولي، شناخت قرآن،ص 294.

4- حقائق هامة حول القرآن الكريم ، ص 142

5- التمهيد في علوم القرآن، ج 1 ص 212

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید