صفات خدا با الف و لام (ال)

چرا در همه جای قرآن برای صفات خداوند، «ال» گذاشته نمی شود؟
به این دلیل که بستگی دارد در یک آیه، نیاز به بکارگیری صفات الهی در قالب اسم معرفه با "ال" استغراق وجود داشته، یا مثلا بکارگیری صفات الهی در قالب "صیغه مبالغه" است. صیغه مبالغه، قالبی است که نشان دهنده وجود یک صفت در حد بسیار زیاد در موصوف است و صفتی است به معنی كثرت و زيادی. مثلا در آیه ششم سوره مبارکه تغابن: «فَکَفَرُوا وَ تَوَلَّوْا وَ اسْتَغْنَي اللَّهُ وَ اللَّهُ غَنِيٌّ حَميدٌ؛ در نتيجه اين تكبر كافر شدند و از پذيرفتن حق اعراض نمودند خدا هم از آنان و از ايمان آوردنشان اظهار بى نيازى كرد و خدا بى نيازى ستوده است.» مرحوم علامه بیان می کنند که: انسان طبعا خودپسند است، و پيش خود چنين مى پندارد كه خداى تعالى رهين منت اوست، و او حق حرمتى نزد خدا دارد، و بر خدا واجب است وى را هر جا كه باشد مورد احسان قرار دهد، مثل اينكه خداى تعالى احتياج دارد به اينكه سعادت او را تأمين نموده و به وى احسان كند... «وَ اللَّهُ غَنِيٌّ حَميدٌ» اين جمله جاى تعليل مضمون آيه را گرفته، و آيه را چنين معنا مى دهد: خداى تعالى در ذاتش غنى و در افعالش محمود است، پس آنچه بر سر كفار بياورد، يعنى چشاندن و بال امر آنان، و تعذيبشان به عذاب اليم در مقابل كفر و اعراضشان، همه از مقتضاى غناى او و عدل او است، چون به جز مقتضاى عمل خود آنان را به آنان برنگردانيده.(1) یعنی در اینجا این دو صفت، در صیغه مبالغه هستند و "ال" نگرفته اند؛ "فَعيل" از اوزان صیغه مبالغه است که بدون "ال" بکار می رود. حالا همین دو صفت با "ال" را در سوره مبارکه حج آیه 64 می بینیم. توضیح استاد جوادی آملی در خصوص این دو صفت در آیه را ملاحظه کنید: «لَهُ مَا فِي السَّماوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ»(2)؛ چه وثنی و صنمی بخواهد چه نخواهد خدا غنی است بی نياز محض است، همهٴ موجودات هم حامدِ او هستند ... . اينجا حميد اگر به معني محمود باشد كما هو الحق بر اساس «إِن مِن شَيْ‏ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ»(3)؛ كلّ نظام حامدِ او هستند.(4) یعنی حالت یک صفت مطلق در نوع خود را دارد، گویی "ال" این دو صفت، "ال" استغراق است، یعنی بی نیازی مطلق در همه زمینه ها و جنبه ها و ستوده شده در تمام موارد و از سوی همه موجودات.

_____________

(1) ر.ک: تفسیر المیزان، ذیل آیه 6 سوره مبارکه تغابن.

(2) حج/ 64.

(3) اسراء/ 44.

(4) ر.ک: پرتال اسراء، تفسیر استاد جوادی آملی، سوره حج، جلسه 33. کلید واژه ها: صفات و اسماء الهی، معرفه بودن صفات الهی، نکره بودن صفات الهی.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید