شایعه سازی

آیا براي شايعه سازی آيه داريم؟
در قرآن آیاتی وجود دارد که به مساله شایعه اشاره شده است: آیه اول: «وَ مَا محُمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِيْن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلىَ أَعْقَابِكُمْ وَ مَن يَنقَلِبْ عَلىَ‏ عَقِبَيْهِ فَلَن يَضرُّ اللَّهَ شَيْا وَ سَيَجْزِى اللَّهُ الشَّاكِرِين»؛ محمد (ص) فقط فرستاده خداست و پيش از او، فرستادگان ديگرى نيز بودند آيا اگر او بميرد و يا كشته شود، شما به عقب بر مى ‏گرديد؟ (و اسلام را رها كرده به دوران جاهليّت و كفر بازگشت خواهيد نمود؟) و هر كس به عقب باز گردد، هرگز به خدا ضررى نمى ‏زند و خداوند بزودى شاكران (و استقامت‏ كنندگان) را پاداش خواهد داد.(1) وقتى در جنگ احد از سوى كفّار سنگى بر پيشانى پيامبر اصابت كرد و خون جارى شد، صدايى بلند شد كه محمّد كشته شد. برخى نيز به اشتباه، شهادت مَصعب را شهادت پيامبر پنداشتند. اين شايعه موجب شادى و روحيه گرفتن كفّار شد و جمعى از مسلمانانِ متزلزل پا به فرار گذاشتند. برخى نيز به فكر گرفتن امان از ابوسفيان فرمانده كفّار افتادند. در برابر اين گروه، مسلمانانى با صداى بلند فرياد مى ‏زدند: اگر محمّد هم نباشد راه محمّد و خداى محمّد باقى است، فرار نكنيد.(2) آیه ای دیگر: «وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌمِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلىَ الرَّسُولِ وَ إِلىَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنهُْمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنبِطُونَهُ مِنهُْمْ وَ لَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَنَ إِلَّا قَلِيلا»؛ و هنگامى كه خبرى از پيروزى يا شكست به آن ها برسد، (بدون تحقيق،) آن را شايع مى‏ سازند در حالى كه اگر آن را به پيامبر و پيشوايان ـ كه قدرت تشخيص كافى دارند ـ بازگردانند، از ريشه‏ هاى مسائل آگاه خواهند شد. و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، جز عدّه كمى، همگى از شيطان پيروى مى‏ كرديد (و گمراه مى‏ شديد).(3) در اين آيه به يكى ديگر ازاعمال نادرست منافقان و يا افراد ضعيف الايمان اشاره كرده مى‏ فرمايد: "آن ها كسانى هستند كه هنگامى كه اخبارى مربوط به پيروزى و يا شكست مسلمانان به آنان برسد، بدون تحقيق، آن را همه جا پخش مى‏ كنند" و بسيار مى‏ شود كه اين اخبار، بى اساس بوده و از طرف دشمنان به منظورهاى خاصى جعل شده و اشاعه آن به زيان مسلمانان تمام مى‏ گردد. «وَ إِذا جاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِأَذاعُوا بِهِ» (در حالى كه وظيفه دارند اين گونه اخبار را قبل از هر كس با رهبران و پيشوايانشان در ميان بگذارند و از اطلاعات وسيع و فكر عميق آن ها استفاده كنند)؛ و بدون جهت نه مسلمانان را گرفتار عواقب غرور ناشى از پيروزي هايى خيالى كنند، و نه روحيه آن ها را به خاطر شايعات دروغين مربوط به شكست تضعيف نمايند. «وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلى‏ أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ». "يستنبطونه" در اصل از ماده "نبط" (بر وزن فقط) است و به معنى نخستين آبى است كه از چاه مى‏ كشند و از ريشه ‏هاى زمين استخراج مى‏ گردد، و به همين جهت استفاده كردن هر حقيقتى از دلائل و شواهد مختلف و استخراج كردن آن از مدارك موجود، "استنباط" ناميده مى ‏شود، خواه در مسائل فقهى باشد يا در مسائل فلسفى و سياسى و علمى.(4) آیه ای دیگر: «لَّئنِ لَّمْ يَنتَهِ الْمُنَفِقُونَ وَ الَّذِينَ فىِ قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فىِ الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يجَُاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا»؛ اگر منافقان و بيماردلان و آن ها كه اخبار دروغ و شايعات بى‏ اساس در مدينه پخش مى كنند دست از كار خود بر ندارند، تو را بر ضدّ آنان مى ‏شورانيم، سپس جز مدّت كوتاهى نمى ‏توانند در كنار تو در اين شهر بمانند!.(5) افرادی در مدینه بودند که شایعه پخش می کردند، مخصوصا به هنگامى پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و ارتش اسلام به غزوات مى ‏رفتند به تضعيف روحيه بازماندگان مى ‏پرداختند، و خبرهاى دروغين از شكست پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و مؤمنين مى ‏دادند، و به گفته بعضى از مفسران اين گروه همان يهود بودند.(6)

__________

(1) آل عمران/ 144

(2) تفسير نور، ج ‏2، ص 167.

(3) نساء/ 83.

(4) تفسير نمونه، ج ‏4، ص 30.

(5) احزاب/ 60.

(6) آیت الله مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج ‏17، ص 430.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید