سهم دنیوی
منظور آیه «وَ لا تَنْسَ نَصيبَكَ مِنَ الدُّنْيا» چیست؟ وقتی خداوند بیشترش را عطا نکرده، تکلیف چیست؟
«وَ ابْتَغِ فيما آتاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصيبَكَ مِنَ الدُّنْيا وَ أَحْسِنْ كَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدين»؛ و در آنچه خدا به تو داده، سراى آخرت را بطلب؛ و بهره ات را از دنيا فراموش مكن؛ و همان گونه كه خدا به تو نيكى كرده نيكى كن؛ و هرگز در زمين در جستجوى فساد مباش، كه خدا مفسدان را دوست ندارد.(1)
دو تفسیر عمده این فقره «وَ لا تَنْسَ نَصيبَكَ مِنَ الدُّنْيا» از آیه شریفه، بدین شرح است:
تفسیر اول:
آن مقدار رزقى را كه خدا برايت مقدر كرده، ترک مكن (و آن را براى بعد از خودت به جاى مگذار)، بلكه در آن براى آخرت عمل كن، چون حقيقت بهره و نصيب هر كس از دنيا همان چيزى است كه براى آخرت انجام داده باشد، چون آن چيزى كه برايش مى ماند همان عمل است.(2)
یکی از مستندات این قول، روایتی از امیرمؤمنان علی (علیه السلام) است که در تفسیر این فقره از آیه می فرمایند: «لَا تَنْسَ صِحَّتَكَ وَ قُوَّتَكَ وَ فَرَاغَكَ وَ شَبَابَكَ وَ نَشَاطَكَ أَنْ تَطْلُبَ بِهَا الْآخِرَةَ»؛ تندرستى و قوت و فراغت و جوانى و نشاطت را فراموش مكن و بوسيله اين ها آخرت را بطلب.(3)
تفسیر دوم:
مقصود آيه آن است كه هركس سهم محدودى از دنيا را مى تواند مصرف كند و مقدار كمى غذا، لباس و مانند آن را جذب مى كند و بقيه را براى ديگران مى گذارد.
به بیان دیگر؛ فراموش مكن نصيب تو از مال دنيا مقدار بسيار اندكى است و آن همان مقدارى است كه مى پوشى و مى نوشى و مىخورى، بقيه اش زيادى است كه براى غير از خودت باقى مى گذارى، پس از آنچه به تو داده اند به قدر كفايت بردار و باقى را احسان كن.(4)
در همین راستا روایتی از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) که می فرمایند: «يَا ابْنَ آدَمَ مَا كَسَبْتَ فَوْقَ قُوتِكَ فَأَنْتَ فِيهِ خَازِنٌ لِغَيْرِك»؛ اى فرزند آدم! هر چه بيشتر از مقدار خوراكت به دست مى آورى، خزانه دار ديگران در مورد آن خواهى بود.(5)
خلاصه: از اين ثروت به اندازه اى كه احتياج دارى و تو را كفايت مى كند، مصرف كن.(6)
نکته: هر دو تفسیر قابل جمع هستند و می توانند هر دو مراد آیه باشند.(7)
مطلب دیگر؛
هر کسی با هر موقعیتی، نعمت های بسیاری دارد یعنی همان هم که نعمت های دنیایی اش نسبت به دیگری کمتر است، باز هم اگر آن ها را شمارش کند، بسیار است.
خداوند متعال می فرماید: «وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحيم»؛ و اگر نعمت هاى خدا را بشماريد، هرگز نمى توانيد آن ها را احصا كنيد؛ خداوند بخشنده و مهربان است.(8)
نعمت، جهات و انواع مختلفی دارد؛ قدر بسیاری از نعمت ها را وقتی می فهمیم که آن را از دست داده باشیم و یا برای ما محدود شده باشد.
نکته دیگر؛ انسان هر چقدر نعمت داده شده ـ کم یا زیاد ـ به همان اندازه از او انتظار هست، و بیش از توان و امکان انسان، از او تکلیفی خواسته نشده و انتظاری نیست؛ زیرا خداوند متعال می فرماید: «لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها»(9)
پی نوشت ها:
1. قصص: 28/ 77.
2. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات: ناصر خسرو ـ تهران، ج 7، ص 416؛ طباطبایی، محمد حسین، تفسير الميزان، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات: جامعه مدرسین، دفتر انتشارات اسلامی ـ قم، ج 16، ص 111.
3. حویزی، تفسير نور الثقلين، مصحح: رسولی، ناشر: اسماعیلیان ـ قم، ج 4، ص 139؛ بحرانی، تفسیر البرهان فی تفسیر القرآن، موسسة البعثة، قسم الدراسات الاسلامیه ـ قم، ج 4، ص 287.
4. آلوسى، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني، محقق: عبدالبارى عطيه، ناشر: دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون، لبنان- بيروت، 1415ه.ق، چاپ اول، ج 10، ص 318؛ مکارم شیرازی و همکاران، تفسير نمونه، انتشارات: دار الکتب الاسلامیه ـ تهران، ج 16، ص 156.
5. شریف الرضی، نهج البلاغه، محقق: صبحی صالح، انتشارت: هجرت ـ قم، کلمات قصار، شماره 192.
6. طبرسی، تفسیر جوامع الجامع، حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت ـ قم، ج 3، ص 232.
7. تفسير نمونه، ج 16، ص 156.
8. نحل: 16/ 18.
9. بقره: 2/ 286.
برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید
