سدره المنتهی

image: 
منظور از سدره المنتهی که در قرآن کریم نام آن ذکر شده است، چیست؟

منظور از سدره المنتهی که در قرآن کریم نام آن ذکر شده است، چیست؟
«عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ عِندَهَا جَنَّةُ المأْوَى‏» نزد «سدرة المنتهى» كه «جنت المأوى» در آنجاست! (1) "سدرة" (بر وزن حرفة) مطابق آنچه غالبا مفسران علماى لغت گفته‏اند درختى است پر برگ و پر سايه، و تعبير به "سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏" اشاره به درخت پر برگ و پر سايه‏اى است كه در اوج آسمانها، در منتها اليه عروج فرشتگان و ارواح شهداء، و علوم انبياء، و اعمال انسانها قرار گرفته، جايى كه ملائكه پروردگار از آن فراتر نمى‏روند، و جبرئيل نيز در سفر معراج به هنگامى كه به آن رسيد متوقف شد. در باره سدرة المنتهى هر چند در قرآن مجيد توضيحى نيامده، ولى در اخبار و روايات اسلامى توصيف هاى گوناگونى پيرامون آن آمده، و همه بيانگر اين واقعيت است كه انتخاب اين تعبير به عنوان يك نوع تشبيه، و به خاطر تنگى و كوتاهى لغات ما از بيان اين گونه واقعيات بزرگ است. در حديثى از پيامبر اکرم (ص) نقل شده است كه فرمودند: "رايت على كل ورقة من اوراقها ملكا قائما يسبح اللَّه تعالى"؛ من بر هر يك از برگهاى آن فرشته‏اى ديدم كه ايستاده بود و تسبيح خداوند را مى‏كرد.(2) در حديث ديگرى از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه رسول خدا(ص) فرمودند: "انتهيت الى سدرة المنتهى، و اذا الورقة منها تظل امة من الامم"؛ من به سدرة المنتهى رسيدم و ديدم در سايه هر برگى از آن امتى قرار گرفته‏اند.(3) اين تعبيرات نشان مى‏دهد كه هرگز منظور درختى شبيه آنچه در زمين مى‏بينيم نبوده، بلكه اشاره به سايبان عظيمى است در جوار قرب رحمت حق كه فرشتگان بر برگهاى آن تسبيح مى‏كنند و امت هايى از نيكان و پاكان در سايه آن قرار دارند. (4) "عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوى‏ إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى‏" كلمه "سدر" به معناى جنس درخت سدر، و كلمه "سدرة" به معناى يك درخت سدر است، و كلمه "منتهى"ـ گويا ـ نام مكانى است. و شايد مراد از آن، منتهاى آسمانها باشد به دليل اين كه مى‏فرمايد: جنت مأوى پهلوى آن است، و ما مى‏دانيم كه جنت مأوى در آسمانها است، چون در آيه فرموده: "وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ"؛هم رزق شما در آسمان است و هم آن بهشتى كه وعده داده شده‏ايد. (5) و اما اين كه اين درخت سدره چه درختى است؟ در كلام خداى تعالى چيزى كه تفسيرش كرده باشد نيافتيم، و مثل اين كه بناى خداى تعالى در اين جا بر اين است كه به طور مبهم و با اشاره سخن بگويد. مؤيد اين معنا جمله "إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى‏" است، كه در آن سخن از مستورى رفته است، در روايات هم تفسير شده به درختى كه فوق آسمان هفتم قرار دارد، و اعمال بندگان خدا تا آن جا بالا مى‏رود. (6) "عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ ...‏ إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى‏" تفسير سدرة المنتهى بر ما معلوم نيست؛ فقط از كلمه "المنتهى" استفاده مي شود كه منتهاى عوالم جسمانى بوده كه مى‏فرمايد: "إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى"‏ زمانى كه پوشانيد سدرة را آنچه پوشانيد؛ كه احدى جز ذات مقدّس پروردگار از او خبرى نداشت. شايد اشاره باشد به فوق عالم ناسوت و عالم ملكوت، مثل عالم عقول، عالم جبروت، عالم لاهوت.(7)

__________

(1) نجم، 14 و 15.

(2) مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏9، ص 266.

(3) نورالثقلين، ج 5، ص 155.

(4) تفسير نمونه، ج‏22، ص 497.

(5) ذاريات، 22.

(6) ترجمه الميزان، ج‏19، ص 49.

(7) أطيب البيان في تفسير القرآن، ج‏12، ص 327.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید