سدره المنتهی

منظور از سدره المنتهی که در قرآن کریم نام آن ذکر شده است، چیست؟
«عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ عِندَهَا جَنَّةُ المأْوَى‏» نزد «سدرة المنتهى» كه «جنت المأوى» در آنجاست! (1) "سدرة" (بر وزن حرفة) مطابق آنچه غالبا مفسران علماى لغت گفته‏اند درختى است پر برگ و پر سايه، و تعبير به "سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏" اشاره به درخت پر برگ و پر سايه‏اى است كه در اوج آسمانها، در منتها اليه عروج فرشتگان و ارواح شهداء، و علوم انبياء، و اعمال انسانها قرار گرفته، جايى كه ملائكه پروردگار از آن فراتر نمى‏روند، و جبرئيل نيز در سفر معراج به هنگامى كه به آن رسيد متوقف شد. در باره سدرة المنتهى هر چند در قرآن مجيد توضيحى نيامده، ولى در اخبار و روايات اسلامى توصيف هاى گوناگونى پيرامون آن آمده، و همه بيانگر اين واقعيت است كه انتخاب اين تعبير به عنوان يك نوع تشبيه، و به خاطر تنگى و كوتاهى لغات ما از بيان اين گونه واقعيات بزرگ است. در حديثى از پيامبر اکرم (ص) نقل شده است كه فرمودند: "رايت على كل ورقة من اوراقها ملكا قائما يسبح اللَّه تعالى"؛ من بر هر يك از برگهاى آن فرشته‏اى ديدم كه ايستاده بود و تسبيح خداوند را مى‏كرد.(2) در حديث ديگرى از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه رسول خدا(ص) فرمودند: "انتهيت الى سدرة المنتهى، و اذا الورقة منها تظل امة من الامم"؛ من به سدرة المنتهى رسيدم و ديدم در سايه هر برگى از آن امتى قرار گرفته‏اند.(3) اين تعبيرات نشان مى‏دهد كه هرگز منظور درختى شبيه آنچه در زمين مى‏بينيم نبوده، بلكه اشاره به سايبان عظيمى است در جوار قرب رحمت حق كه فرشتگان بر برگهاى آن تسبيح مى‏كنند و امت هايى از نيكان و پاكان در سايه آن قرار دارند. (4) "عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوى‏ إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى‏" كلمه "سدر" به معناى جنس درخت سدر، و كلمه "سدرة" به معناى يك درخت سدر است، و كلمه "منتهى"ـ گويا ـ نام مكانى است. و شايد مراد از آن، منتهاى آسمانها باشد به دليل اين كه مى‏فرمايد: جنت مأوى پهلوى آن است، و ما مى‏دانيم كه جنت مأوى در آسمانها است، چون در آيه فرموده: "وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ"؛هم رزق شما در آسمان است و هم آن بهشتى كه وعده داده شده‏ايد. (5) و اما اين كه اين درخت سدره چه درختى است؟ در كلام خداى تعالى چيزى كه تفسيرش كرده باشد نيافتيم، و مثل اين كه بناى خداى تعالى در اين جا بر اين است كه به طور مبهم و با اشاره سخن بگويد. مؤيد اين معنا جمله "إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى‏" است، كه در آن سخن از مستورى رفته است، در روايات هم تفسير شده به درختى كه فوق آسمان هفتم قرار دارد، و اعمال بندگان خدا تا آن جا بالا مى‏رود. (6) "عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ ...‏ إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى‏" تفسير سدرة المنتهى بر ما معلوم نيست؛ فقط از كلمه "المنتهى" استفاده مي شود كه منتهاى عوالم جسمانى بوده كه مى‏فرمايد: "إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى"‏ زمانى كه پوشانيد سدرة را آنچه پوشانيد؛ كه احدى جز ذات مقدّس پروردگار از او خبرى نداشت. شايد اشاره باشد به فوق عالم ناسوت و عالم ملكوت، مثل عالم عقول، عالم جبروت، عالم لاهوت.(7)

__________

(1) نجم، 14 و 15.

(2) مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏9، ص 266.

(3) نورالثقلين، ج 5، ص 155.

(4) تفسير نمونه، ج‏22، ص 497.

(5) ذاريات، 22.

(6) ترجمه الميزان، ج‏19، ص 49.

(7) أطيب البيان في تفسير القرآن، ج‏12، ص 327.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید