رقیب و عتید

بنا بر آیه 18 سوره «ق» رقیب و عتید، چه سخنانی را ثبت می کنند؟
«إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ عَنِ الْيَمينِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعيدٌ ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَيْهِ رَقيبٌ عَتيدٌ»؛ (به خاطر بياوريد) هنگامى را كه دو فرشته راست و چپ كه ملازم انسانند اعمال او را دريافت مى‏ دارند، انسان هيچ سخنى را بر زبان نمى ‏آورد مگر اين كه همان دم، فرشته ‏اى مراقب و آماده براى انجام مأموريت (و ضبط آن) است.(1) استاد مکارم در تفسیر نمونه در توضیح این آیات می نویسند(2): بیشتر مفسران معتقدند كه رقيب و عتيد، همان دو فرشته‏ اى است كه در آيه 17 از آن ها به عنوان «متلقّيان» ياد شده است؛ نام فرشته سمت راست‏ «رقيب» و نام فرشته سمت چپ «عتيد» است؛ گرچه آيه مورد بحث صراحتى در اين مطلب ندارد، ولى با ملاحظه مجموع آيات، چنين تفسيرى بعيد به نظر نمى‏ رسد. در اين كه اين دو فرشته چه سخنانى را مى‏ نويسند، ميان مفسران گفتگو است: جمعى معتقدند همه سخنان را مى‏ نويسند، حتى ناله‏ اى را كه دردمند در هنگام درد سر مى‏ دهد! در حالى كه بعضى ديگر عقيده دارند تنها الفاظ خير و شر و واجب و مستحبّ يا حرام و مكروه را مى‏ نويسند و كارى به کارهای مباح ندارند، اما عموميت تعبير آيه نشان مى‏ دهد كه تمامى الفاظ و گفتار آدمى ثبت مى‏ شود. در حديثى از امام صادق (علیه السلام) آمده است كه: «ان المؤمنين اذا قعدا يتحدثان قالت الحفظة بعضها لبعض اعتزلوا بنا، فلعل لهما سرا و قد ستر اللَّه عليهما»؛ هنگامى كه دو مؤمن كنار هم مى‏ نشينند و بحث هاى خصوصى مى‏ كنند، حافظان اعمال به يكديگر مى‏ گويند: ما بايد كنار رويم، شايد آن ها سرّى دارند كه خداوند آن را مستور داشته است.(3) راوى از امام می پرسد: مگر خداوند عز و جل نمى‏ فرمايد: «ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ»؛ انسان، هيچ سخنى نمى‏ گويد مگر اين كه فرشته مراقب و آماده ثبت اعمال، نزد آن حاضر است. امام فرمود: «ان كانت الحفظة لا تسمع فان عالم السر يسمع و يرى»؛ اگر حافظان، سخنان آن ها را نمی شنوند، خداوندى كه از اسرار با خبر است مى‏ شنود و مى‏ بيند. از اين روايت استفاده مى‏ شود كه خداوند براى اكرام و احترام مؤمن بعضى از سخنان او را كه جنبه سرى دارد از آن ها مكتوم مى‏ دارد، ولى خودش حافظ تمام اين اسرار است. از بعضى از روايات نيز استفاده مى‏ شود كه فرشتگان شب، غير فرشتگان روزند، چنان كه در تفسير آيه 78 سوره اسراء اين معنى گذشت.(4)

ـــــــــــــــــــــــ

(1) ق/ 17 و 18.

(2) تفسير نمونه، ج ‏22، ص 249 تا 251.

(3) بحارالانوار، ج 5 ، ص 321.

(4) مراجعه شود به تفسير نمونه، ذیل آيه 78 سوره اسراء.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید