خیرات برای اموات

پرسش:

بهترین کارهایی که برای اموات می‌توان انجام داد چیست؟

پاسخ:

از روایت استفاده می‌شود خیرات و طلب آمرزش برای اموات در وضعیت آن‌ها در آخرت تاثیر خواهد داشت. اولین هدیه‌ای که می‌توانند به شخص متوفی بدهند بعد از دفن خواندن تلقین و نشستن و قرآن خواندن است.
دومین کاری که باید انجام دهند این است که بدهی‌های میت را بپردازند و از کسانی که میت در حقشان ظلم کرده حلالیت بطلبند. اگر حج یا نماز و روزه‌ای هم به گردن میت باشد آنها را نیز ادا کنند. 
سومین هدیه مستحبات است؛ مانند دعا و استغفار برای میت، خیرات و صدقه، قرآن و زیارت اهل بیت علیهم السلام.
چهارمین هدیه سر زدن به قبور آن‌ها است. وقتی اموات تازه فوت کرده‌اند بیشتر به هدیه‌ها نیاز دارند مثل شب اول قبر.
وقتی میت می‌بیند که کسانی سر قبر او می‌آیند بسیار خوشحال می‌شود. این خوشحالی از اُنسی است که با دوستان و آشنایان می‌گیرد و یک خوشحالی از دعایی است که سر قبر می‌کنند. در روایتی از حضرت صادق(ع) نقل شده است:
«هر که نزد قبر مؤمنی هفت مرتبه سوره إنّا أنزلنا را بخواند، خداوند فرشتهای میفرستد که پیش قبر میت، خدا را عبادت کند. خداوند ثواب عبادت فرشته را برای میت و کسی که إنّا أنزلنا را خوانده مینویسد، تا زمانی که خداوند وی را به واسطه این عمل وارد بهشت کند».
سپس حضرت فرمود: «بعد از سوره حمد، هفت مرتبه إنّ أنزلنا و هر یک از قل أعوذ بربّ الفلق، قل أعوذ بربّ الناس، قل هو الله أحد، و آیه الکرسی را سه مرتبه بخواند».(۱)

برای اموات بهترین دعا این است که انسان برای آنان از خدای مهربان طلب عفو و مغفرت کند. بخواهد خداوند رحمت و بخشش و نعمت‌هایش را بر آنان نازل فرماید. می‌توان دعای ۲۴ صحیفه سجادیه را برای پدر و مادر که دارای مضامین عالی آموزشی و تربیتی است، در شب یا روز خواند، همچنین این آیه دعای خوب و تحفه‌‌ای زیبا برای گذشتگان است:
« رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَی وَلِلْمُؤْمِنِینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسَابُ؛(۲) پروردگارا ! روزی که حساب برپا می‌شود، بر من و پدر و مادرم و بر مؤمنان ببخشای».
در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است: «ارواح مؤمنان هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه‌های خود می‌آیند و فریاد می‌کنند... ای خانواده من، پدر، فرزندان و خویشان من، بر ما مهربانی کنید. آن چه در دست ما بود، عذاب و حساب آن‌ها بر ما است. نفعش برای غیر ما. ای خویشان ما، به درهمی یا قرص نانی یا جامه‌ای ما را کمک کنید تا خداوند شما را از جامه‌های بهشت بپوشاند».(۳)
از روایت برداشت می‌شود که لازم نیست به زیارت قبر مردگان بروید، بلکه در هر کجا برای آنان صدقه بدهید و دعا و فاتحه بخوانید، ثوابش به آن‌ها می‌رسد. البته رفتن سر قبر بهتر است، چون اثرات دیگری غیر از فاتحه دارد.
در روایتی دیگر می‌فرماید:
«هر صدقه‌ای که برای مرده داده می‌شود، فرشته‌ای آن را می‌گیرد. در طبقی از نور می‌گذارد. بر لب قبر می‌ایستد. با صدای بلند می‌گوید: ای اهل قبور، درود بر شما، بگیرید این هدیه را که بستگان تان برای شما فرستاده‌اند».(۴)

رفتن به زیارت قبور غیر از فوایدی که برای اموات دارد، برای زندگان نیز مؤثر است؛ زیرا انسان را به یاد آخرت می‌اندازد. هدایا و ثواب‌هایی که برای اموات می‌فرستند، برای زندگان نیز مؤثر است و برای خودشان ثواب دارد. کسی که سوره حمد یا آیت الکرسی یا صدقه یا نماز برای اموات می‌خواند، اول ثوابش به خود زنده می‌رسد، بعد برای میت.
مفهوم خیرات و صدقه اعم است. شامل هر نوع کار خیر، یا حتی نیت و فکر و اندیشه خیر برای مردم و یا اسلام می‌شود. می‌توان هر عمل خیری که به قصد قربت انجام می‌شود، ثواب آن را به روح اموات نثار کرد.

پی‌نوشت‌ها:
۱. کامل الزیارات، ص۲۲۲.
۲. ابراهیم (۱۴)آیه ۴۱.
۳. محدث قمی، مفاتیح الجنان، بخش زیارت قبور مؤمنین.
۴. همان.
۵. مجموعه ورام، ج۲، ص۱۱۰ طبق نقل معاد فلسفی، ج۱، ص۲۹۱.