حدیث لولاک

پرسش :

آیا این روایت " لَولاكَ لَما خَلَقْتُ الأفلاك -لَوْلاعَلِی لَما خَلَقتُكَ- لَولا فاطمةُ لَما خَلَقْتُكُما" که خطاب به رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می‌باشد، با آیات قرآن منافات ندارد؟

پاسخ:

روایت مذكور كه حدیثی قدسی است در كتب مشهور همان بند اول آن آمده است كه خطاب به پیامبر(صلی الله علیه وآله) خداوند متعال فرموده كه: «لَولاكَ لَما خَلَقْتُ الأفلاك» و در برخی از كتب، بند دوم «لو لا علی لما خلقتك» و در برخی دیگر نیز بند سوم «لو لا فاطمه لما خلقتكما» هم آمده است.(۱) و لذا كل این روایت در منابع معتبر روایی به صورت مستند ذكر نشده است.

اما گذشته از بحث سندی درباره این روایت درباره مفاد این روایت باید بگوییم كه اگر برداشت صحیحی از این روایت صورت بگیرد نه تنها با آیات الهی منافات ندارد بلكه مطابق همان معارفی است كه از قرآن كریم برداشت می‌شود.

درباره مفاد و محتوای این روایت باید بگوییم كه در روایت مذكور خلقت پیامبر به خلقت حضرت علی(علیه السلام) و خلقت این دو به خلقت حضرت زهرا(سلام الله علیها) وابسته شده است و این وابستگی به دو نحو قابل تفسیر است: 

یكی اینكه: 

بگوییم دلالت بر ترتیب رتبه‌ای داشته باشد و دلالت بر برتری و فضیلت داشته باشد یعنی دلالت بر فضیلت و برتری حضرت زهرا(سلام الله علیها) بر پیامبر(صلی الله علیه وآله) و حضرت علی(علیه السلام) و برتری حضرت علی(علیه السلام) بر پیامبر(صلی الله علیه وآله) 

و دیگری اینكه: 

ترتیب غایی داشته باشد نه اینكه دلالت بر فضیلت داشته باشد؛ یعنی رسیدن به هدف و غایت از خلقت پیامبر(صلی الله علیه وآله) وابسته به خلقت حضرت علی(علیه السلام) و رسیدن به غایت و هدف از خلقت این دو بزرگوار وابسته به خلقت حضرت زهرا(سلام الله علیها) باشد.

تفسیر و برداشت اول قابل قبول نیست و مسلّم است كه فضیلت و برتری پیامبر(صلی الله علیه وآله) بیشتر از حضرت علی(علیه السلام) و حضرت زهرا(سلام الله علیها) می‌باشد.

اما برداشت دوم قابل قبول و مطابق معارف قرآنی می‌باشد؛ چرا كه در قرآن كریم هدف از خلقت افلاك، خلقت انسان دانسته شده.(۲) 

و هدف از خلقت انسان هم تكامل وی و رسیدن به مقام خلافت الهی و انسان كامل است كه مصداق حقیقی آن وجود پیامبر(صلی الله علیه وآله) است و لذا وجود و خلقت ایشان، هدف خلقت افلاك می‌باشد؛ همچنین إكمال رسالت پیامبر(صلی الله علیه وآله) نیز وابسته به وجود حضرت علی(علیه السلام) به عنوان وصی ایشان می‌باشد؛ چنانكه از آیه «إكمال دین»(۳) كه در روز غدیر خم نازل شده و «آیه تبلیغ»(۴) كه مربوط به ابلاغ حكم وصایت حضرت علی(علیه السلام) در روز غدیر خم است، این حقیقت كشف می‌شود.

علاوه بر این استمرار وجود وصی برای پیامبر(صلی الله علیه وآله) با توجه به جهانی و جاودانی بودن رسالت ایشان و در راستای وجود خلیفه خدا بر روی زمین بواسطه وجود و خلقت حضرت زهرا(سلام الله علیها ) به عنوان كوثری كه معصومین (علیهم السلام) از نسل ایشان خلق شده محقق می‌شود و لذا رسیدن به هدف خلقت پیامبر(صلی الله علیه وآله) و حضرت علی(علیه السلام) با وجود حضرت زهرا(سلام الله علیها) تكمیل می‌شود.

در ضمن آیت الله گرامی كتابی در این زمینه دارند به نام «لولا فاطمة» می‌توانید آن را مطالعه بفرمایید.

پی نوشت‌ها: 

۱. نمازی شاهرودی، علی، مستدرك سفینة البحار، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۹ق، ج۸، ص۲۴۳.

۲. «وَ هُوَ الَّذی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فی سِتَّةِ أَیامٍ وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ لِیبْلُوَكُمْ أَیكُمْ أَحْسَنُ عَمَلا» (هود(۱۱) آیه ۷) او كسی است كه آسمانها و زمین را در شش روز [شش دوران‌] آفرید و عرش (حكومت) او، بر آب قرار داشت (بخاطر این آفرید) تا شما را بیازماید كه كدامیك عملتان بهتر است! 

۳. «... الْیوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دینَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیكُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دینا... » (مائده(۵) آیه ۳) «امروز، دین شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم. » 

۴. «یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یعْصِمُكَ مِنَ النَّاس...». (مائده(۵) آیه ۶۷)  ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، كاملًا (به مردم) برسان! و اگر نكنی، رسالت او را انجام نداده‌ای! خداوند تو را از (خطرات احتمالی) مردم، نگاه می‌دارد.