حدود پوشش در مقابل همجنس

پرسش:
پوشیدن لباس نا مناسب جلوی فردی ک هم جنس هست گناه یا مشکلی دارد؟

پاسخ:
از مقوله‌های مهم و سزاوار بحث و دقت نظر، نگاهی همه سویه، به پوشش مردان و زنان در برابر مَحْرَمان یا هم جنسان است. بحث در این است که آیا انسان، می‌باید در برابر هم جنس‌ها یا محارم تمامی بدن را، به جز سر، گردن، دست‌ها تا کمی بالاتر از مچ و پاها تا مچ، بپوشانند، یا چنین پوششی واجب نیست و با هر مدل پوششی می‌توانند هم جنس‌ها با یکدیگر برخورد کنند، نیاز به توضیح مقدماتی دارد که در ادامه نکاتی را ارائه می‌دهیم:

۱. مسئله پوشش از بدو خلقت آدم و حوا علیه‌السلام وجود داشته و امری فطری است. هنگامی که شیطان آن‌ها را برای خوردن میوه ممنوعه وسوسه کرد و آن دو از آن میوه خوردند، خود را عریان یافتند و این برهنگی، موجب شرمساری و پشیمانی آنان شد. در نتیجه، برگ‌های درختان را به خود پیچیدند و خویشتن را پوشاندند.(۱) عده‌ای گمان می‌کنند که در برابر افراد نامحرم باید حجاب را رعایت کنند، در حالی که این مسئله دامنه گسترده تری را در برمی‌گیرد و افراد خانواده و محارم و هم جنس‌ها را نیز شامل می‌شود. این موضوع در برخی از خانواده‌ها اهمیت چندانی ندارد و به این امر و لوازم آن کمتر پرداخته می‌شود. هر انسانی برای خود محدوده و حریمی دارد. «حرم» یا «حریم» به محدوده‌ای گفته می‌شود که متعلق به انسان است و دفاع و حمایت از آن واجب و احترامش لازم باشد. وارد شدن به حریم شخصی و خصوصی افراد، به ترتیب نسبت، در درجه‌های مختلفی قرار می‌گیرد و مقدار پوشش را برای افراد مشخص می‌کند. برخی از پوشش‌ها نیز به منظور احترام به شخص مقابل صورت می‌گیرد.

۲. پوشش فقط در برابر نامحرم نیست، پوشش‌هایی وجود دارد که لازم است، ولی پوشش در برابر نامحرم نیست. مثل الف: هنگام نماز و عبادت در برابر خداوند متعال که چون قصد حضور در پیشگاه مالک آسمان‌ها و زمین را داریم و لازمه تشرف به محضر بزرگان، پوشیدن بهترین لباس هاست. پس چه کسی بزرگ‌تر و محترم‌تر از خداوند قادر قهار؟ بدین ترتیب، برای احترام و عرض ادب به آستان کبریایی او، خود را در پیشگاه مقدسش می‌پوشانیم و با پذیرش حجاب به عبادت او دل می‌سپاریم. ب: پوشش در برابر بزرگان که جنبه احترام به آن‌ها را دارد، مانند روسری به سر کردن عروس خانواده در برابر مادر شوهر، پدر شوهر و دیگر افراد محرم که در میان بعضی از قوم‌ها و قبیله‌ها مرسوم است.

۳. اما پوشش مرد در برابر مرد و پوشش زن در برابر زن نیز لازم است. مرد نمی‌تواند با قصد لذت به بدن مرد دیگر نگاه کند و نگاه کردن زن به بدن زن دیگر نیز با قصد لذت حرام است. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «سزاوار نیست زن مسلمان پیش زنان یهودی و نصرانی بی‌حجاب شود؛ زیرا آنان نزد شوهران خود، اندام او را توصیف می‌کنند».(۲) پس این طور نیست که جلوی هم جنس هر طوری که بخواهیم پوشش داشته باشیم. در این روایت توصیف برای شوهر نامحرم و تصویرسازی یکی از حکمت‌های پوشش زن بیان شده است.

۴. پوشش اعضای خانواده در برابر هم دیگر نیز مهم است. فرزندان بیشتر از چگونگی پوشش پدر و مادر الگو می‌گیرند. پدر و مادر نباید با این شعار که چهاردیواری اختیاری است و به بهانه اینکه همه خانواده، محرم یکدیگر ند، هرگونه خواستند، بپوشند و هرچه خواستند، با هم بگویند. چگونگی معاشرت در بین تک تک افراد خانواده هم باید تابع مقررات ویژه‌ای باشد. مادر و دختران خانواده باید از پوشیدن لباس‌های کوتاه و تنگ و آرایش‌های زننده خودداری کنند. پدر و مادر باید در حضور فرزندانشان از بیان برخی حرف‌ها و حرکت‌های تحریک آمیز بپرهیزند که اگر جز این باشد، راه را برای بلوغ جنسی زودرس فرزندانشان و در نهایت، فساد اخلاقی آن‌ها فراهم می‌آورند، به ویژه اگر در این خانواده اینترنت و ماهواره هم به آسانی در دسترس باشد. با این حال، اگر این مطلب را بپذیریم که شیطان همواره در حال اغوا و وسوسه کردن انسان هاست، با این پوشش زمینه فساد ایجاد می‌شود.

۵. در منابع دینی روایاتی داریم که از آن ملاک و معیار صحیح و درستی استخراج می‌شود. آن معیار که برای پوشش در مقابل هم جنس و محارم بیان شده و در واقع بن مایه و جان مایه این دستورات است عبارت است لزوم حفظ حیا و دوری از زمینه فساد و فحشا. امام باقر علیه‌السلام درباره قول خداوند: زینت‌های خود را ننمایانید، مگر آنچه به خودی خود، نمایان است فرمود: « زینت‌های آشکار عبارت‌اند از: لباس، سورمه، انگشتر، حنای دست و النگو و زینت، بر سه قسم است: زینت برای مردم و برای مَحْرَم و برای شوهر. زینت برای مردم را یادآور شدیم { لباس، سورمه و…} زینت برای مَحْرَم، جای گردنبند و بالاتر از آن و جای بازوبند و پایین‌تر از آن و جای خلخال و پایین‌تر از آن و زینت شوهر تمامی بدن است ».(۳) در روایتی دیگر آمده است که فضیل بن یسار می‌گوید: از امام صادق علیه‌السلام درباره ساعدهای زن پرسیدم که آیا آن‌ها از زینتی است که خداوند می‌فرماید: (زینت خود را آشکار نسازند، مگر از برای شوهرانشان)؟ فرمود: بله و پایین‌تر از روسری، از زینت است.(۴) گویا فضیل بن یسار، می‌دانسته که زنان می‌باید کتف‌ها و دستان خود را تا بازو از مَحْرَمان بپوشانند، ولی نمی‌دانسته افزون بر آن ساعدها را نیز باید بپوشاند یا خیر؟ در روایت دیگری آمده است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام گفت: یا رسول خدا! آیا برای ورود بر مادرم، از ایشان اجازه بگیرم؟ پیامبر فرمود: بله. علی گفت: برای چه؟ پیامبر فرمود: آیا شاد می‌شوی که مادرت را عریان ببینی؟ علی گفت: نه. پیامبر فرمود: پس اجازه بگیر.(۵) همان طور که در این روایات می‌بینید مسئله حیا و عدم ایجاد زمینه برای فساد به عنوان ملاک و معیار برای حدود نگاه و پوشش خودنمایی می‌کند؛ یعنی در مقابل محارم و هم جنس‌ها هم باید طوری لباس بپوشیم که هم مناسب حیا باشد و هم زمینه فساد و درگیری ذهنی برای مخاطب ایجاد نشود. همان طور که در برخی روایت علت اجتناب از نگاه به مادر نیز ترس از آلوده شدن به روابط جنسی مطرح شده است.(۶) بنابراین در مقابل محرم یا هم جنس هم باید پوشش مناسب داشته باشیم؛ و پوشیدن لباس نا مناسب در مقابل هم جنس حتی اگر حدود شرعی پوشش را رعایت کرده باشیم، از نظر اخلاقی مناسب نیست. البته حدود این مناسب یا عدم مناسب بودن را عرف در هر منطقه‌ای تعیین می‌کند.

نتیجه:
مسئله پوشش از اول مورد توجه بوده است و پوشش‌های زیادی غیر پوشش در برابر نامحرم نیز وجود دارد که یکی از آن‌ها پوشش در مقابل محرم و هم جنس است. با توجه به روایات و منابعی که در دست است می‌توان گفت که مسئله حیا و عدم ایجاد زمینه برای فساد به عنوان ملاک و معیار برای حدود نگاه و پوشش خودنمایی می‌کند؛ یعنی در مقابل محارم و هم جنس‌ها هم باید طوری لباس بپوشیم که هم مناسب حیا باشد و هم زمینه فساد و درگیری ذهنی برای مخاطب ایجاد نشود؛ بنابراین در مقابل محرم یا هم جنس هم باید پوشش مناسب داشته باشیم؛ و پوشیدن لباس نا مناسب در مقابل هم جنس حتی اگر حدود شرعی پوشش را رعایت کرده باشیم.
از نظر اخلاقی مناسب نیست. البته حدود این مناسب یا عدم مناسب بودن را عرف در هر منطقه‌ای تعیین می‌کند.

منابع:
-حجاب در اسلام، اثر حاج شیخ قوام وشنوی.
-مقاله «پوشش بانوان در برابر مردان محرم» از مجله فقه دفتر تبلیغات اسلامی، شماره ۲۴.

پی نوشت‌ها:
۱. سوره اعراف، آیه ۲۲.
۲. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۵، ص۵۱۹.
۳. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، چاپ ۳، ۱۳۶۳ ه‍.ش، ج۲، ص۱۰۱.
۴. کافی، همان، ج۵، ص۵۲۰.
۵. علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت،‌دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق، ج۱۰۴، ص۳۸، ح ۳۷.
۶. ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات، تهران، مکتبه النینوی ال حدیثه، چاپ اول، بی‌تا، ص۹۷.