توبه لحظه مرگ

آیا توبه دم مرگ مورد قبول قرار می گیرد؟ موید قرآنی هم بر این موضوع داریم؟

توبه در حین مرگ دو حالت دارد: الف: ترس از مرگ هنگام مرگ پرده‏ ها بالا مى‏ رود و شخصى عملش را مى‏ بيند، همچون شخص محكوم به اعدام كه پاى دار مى‏ آيد، چنين كسى پشيمان است، اما نه از گناه، بلكه اظهار پشيمانى مى‏ كند تا از مرگ خلاص شود و اگر همان جنايت كار را آزاد كنند، باز همان آدم اول است. قرآن مى ‏فرمايد: «قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ. لَعَلِّي أَعْمَلُ صالِحاً فِيما تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّها كَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها»؛ مى‏ گويد: پروردگارا، مرا باز گردان شايد من در آنچه انجام نداده ‏ام كار نيكى صورت دهم. نه چنين است، اين سخنى است كه او كوبنده آن است.(1) استاد مطهری می فرماید: «آدمى كه در قعر دريا آب تمام اطرافش را گرفته و به هر طرف كه نگاه مى‏ كند آب مى‏ بيند و در اين حال اظهار توبه مى‏ كند، وجدانش منقلب نشده است، فطرتش زنده نشده است، خودش عليه خودش قيام نكرده است، بلكه حالا كه خودش را مضطر و بيچاره مى‏ بيند، از روى اضطرار اظهار تسليم مى‏ كند. لهذا به او مى‏ گويند: «الْانَ وَ قَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ». چرا يك ساعت پيش كه آزاد بودى اين حرف را نزدى؟ اگر يك ساعت پيش در حالى كه آزاد بودى اين حرف را مى‏ گفتى، معلوم بود كه در درون تو انقلاب مقدس پيدا شده. اما حالا كه اين حرف را مى‏ زنى حاكى از انقلاب مقدس نيست، ناشى از اضطرار و بيچارگى است.»(2) ب: تحول درونی توبه ای که در حین مرگ رخ می دهد و واقعا تلاطم و تحول درونى برای انسان ايجاد می شود و از گناه در محضر خدا خجلت زده گردد. در این صورت توبه قبول است. «به پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) عرض كردند جوانى در حال احتضار است و وضعش بسيار بد است، حضرت به بالينش آمده و فرمودند: جوان! بگو «لا اله الا الله» نتوانست بگويد: گناه چشم و گوش او را كور و كر كرده بود، پيامبر (صلوات الله علیه) پرسيدند: اين جوان مادر دارد؟ گفتند: بله يا رسول الله! فرمود: بگوييد بيايد، وقتى مادرش آمد حضرت فرمود: از جوانت راضى هستى؟ گفت: نه يا رسول الله! آدم بدى بود. حضرت فرمود: از او راضى باشد، و بالاخره پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دل آن مادر را به دست آورده و از جوانش راضى‏ شد. بعد فرمود: جوان بگو «لا اله الا الله» چشمانش باز شد، گفت «لا اله الا الله» پيغمبر (صلوات الله علیه) فرمودند: چه مى ‏بينى، گفت: يك آدم بد هيكل بسيار مخوف و وحشتناك كه دست بر گلويم گذشته و فشار مى ‏دهد، به طورى كه نمى ‏توانم حرف بزنم، پيامبر فرمود: بگو: «يا من يقبل اليسير و يعفو عن الكثير، اقبل مني اليسير و اعف عني الكثير»؛ اى خدايى كه اعمال كوچك را قبول مى‏ كنى و از گناهان بزرگ مى ‏گذرى، از من اعمال كوچكم را بپذير و از گناهان بزرگم درگذر. جوان اين مطالب را زمزمه كرد پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) پرسيدند چه مى‏ بينى؟ گفت: يا رسول الله آن آدم وحشتناك رفت و يك آدم مهربان و خوش سيما در بالاى سرم نشسته و به من محبت مى ‏كند. حضرت فرمودند: آن جمله را تكرار كن و او آن جمله را زمزمه كرد و از دنيا رفت.»(3) بنابراین حق تعالی که علام الغیوب است و از درون افراد با خبر است، می داند که اظهار پشیمانی دم مرگ بر اثر ترس از مرگ است و اگر نجات پیدا کند، به همان اعمال زشت خود ادامه می دهد که چنین توبه ای قبول نیست و یا واقعا تحول درونی رخ داده و انقلاب روحی عظیم در درونش رخ داده و اگر از مرگ نجات پیدا کند، مسیر درستی و پاکی را انتخاب خواهد نمود، چنین توبه ای قبول هست.

___________

(1) مومنون/ 99.

(2) مطهری، آشنایی با قرآن، ج 26، ص 502.

(3) مجلسی، بحارالانوار، ج 71، ص 75.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید