تفاوت (سبیل ) و (صراط) و (طریق)

پرسش:

تفاوت «سَبیل»، «طریق» و «صراط» چیست که خداوند متعال در آیۀ ششم سورۀ فاتحه صراط را آورده است؟

پاسخ:

«راغب اصفهانی» تفاوت اساسی این سه واژه را چنین بیان می‌کند: «صراط» به معنی شاهراه، راه اصلی و راه روشن(۱)، «سبیل» به معنی راه آسان و هموار، و «طریق» به معنای راهی است که تنها پیاده می‌توان در آن حرکت کرد.(۲)
سبیل، هم در راه خیر و هدایت و هم در راه شرّ به کار رفته است و با شرک و ضلالت جمع می‌شود. طریق نیز در اعم از راه خوب و بد استعمال شده است. اما واژه صراط، فقط در خیر به کار رفته و هرگز با ضلالت و شرک جمع نمی‌شود.
سبیل و طریق، برای راه‌های گوناگون و کوچک است، اما صراط بزرگ راهی است که راه‌های کوچک بدان ختم می‌شود. بنابراین، صراط تنها یک راه است و سرِّ آن هم این است صراط به خداوند استناد دارد و راه مستقیم الهی تنها یک راه بیشتر نیست.(۳)
لذا در سوره حمد که در آن از خداوند درخواست هدایت داریم، درخواست هدایت به راهی است که هم ضلالت در آن راه ندارد، هم متفرق و چندگانه نیست و هم شاهراهی است که به خداوند استناد دارد.

پی نوشت‌ها:
۱. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۳۰، مادّه (ص ر ط).
۲. همان، ص۳۱۲، واژه طرق.
۳. برگرفته از سایت پرسمان قرآن مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی