تعبیر «مضطر» برای امام زمان(ع)
دلیل اضطرار چیست و چرا امام عصر (علیه السلام) مضطر نامیده شده اند؟
«أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَليلاً ما تَذَكَّرُونَ»؛ (آيا آن شريكان بهترند) يا كسى كه دعاى مضطرّ را اجابت مى كند و گرفتارى را برطرف مى سازد، و شما را خلفاى زمين قرار مى دهد؛ آيا معبودى با خداست؟! كمتر متذكّر مى شويد.(1)
«مضطر» به معنای اجبار، ناچار و... است.
در دعای ندبه می خوانیم: «أَيْنَ الْمُضْطَرُّ الَّذِي يُجَابُ إِذَا دَعَا»؛ کجاست آن مضطری که چون دعا کند، خواست او به اجابت می رسد.(2)
در روایات متعددی نیز حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه) به عنوان مضطر معرفی شده اند؛ از جمله:
«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ: نَزَلَتْ فِي الْقَائِمِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلَامُ، هُوَ وَ اللَّهِ الْمُضْطَرُّ إِذَا صَلَّى فِي الْمَقَامِ رَكْعَتَيْنِ وَ دَعَا إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، فَأَجَابَهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُهُ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ»؛ از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمودند: اين آيه در مورد مهدى از آل محمد (علیهم السلام) نازل شده، به خدا سوگند مضطر او است، هنگامى كه در مقام ابراهيم دو ركعت نماز بجا مى آورد و دست به درگاه خداوند متعال بر مى دارد دعاى او را اجابت مى كند، ناراحتى ها را بر طرف مى سازد، و او را خليفه روى زمين قرار مى دهد.(3)
در این زمینه روایات مشابه و متعددی وجود دارد.(4)
توجه:
«مضطر» معنایی عام و گسترده دارد لذا آیه شریفه هر مضطری را شامل می شود، ولی یکی از مصادیق تام و کامل آن، حضرت حجت (علیه السلام) است؛ لذا این روایات در مقام بیان مصداق تام هستند، نه این که آیه را به یک مورد، محدود کرده باشند.
علامه طباطبایی(ره) می گوید اين روايات از باب جرى و تطبيق مصداق بر كلى است، زيرا آيه در باره عموم مضطرين است.(5)
در تفسیر نمونه آمده: يكى از مصداق هاى روشن آن وجود مهدى (علیه السلام) است كه در آن زمان كه همه جا را فساد گرفته باشد، درها بسته شده، كارد به استخوان رسيده، بشريت در بن بست سختى قرار گرفته، و حالت اضطرار در كل عالم نمايان است؛ در آن هنگام در مقدس ترين نقطه روى زمين دست به دعا بر مى دارد و تقاضاى كشف سوء مى كند و خداوند اين دعا را سرآغاز انقلاب مقدس جهانى او قرار مى دهد و به مصداق «وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ» او و يارانش را خلفاى روى زمين مى كند.(6)
مطلب دیگر؛
امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) به عنوان حجت الهی، بیش از سایرین مشتاق ظهور و فرج هستند؛ به شیعیان نیز توصیه می کنند برای فرج من زیاد دعا کنید، چرا که همانا فرج شما در آن است: «وَ أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِكَ فَرَجُكُمْ»(7)
حضرت با دیدن این همه فساد و تباهی، این همه مشکلات و گرفتاری برای بندگان خدا و برای شیعیان آن حضرت، فقر و بی عدالتی، ظلم و جور، سلطه ستمگران و استعمارگران، انحراف مردم از صراط مستقیم، و... ناراحت می شوند و منتظر روزی هستند تا بتوانند عدالت و معنویت و اسلام را در سراسر جهان، حاکم کنند.
لذا می توان گفت حضرت در دوران غیبت در حال ناچاری به سر می برند و هر آن، منتظر پایان این دوران هستند.
به این روایت توجه فرمایید:
«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام) قَالَ: إِنَّ الْقَائِمَ إِذَا خَرَجَ دَخَلَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ فَيَسْتَقْبِلُ الْكَعْبَةَ وَ يَجْعَلُ ظَهْرَهُ إِلَى الْمَقَامِ ثُمَّ يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ يَقُومُ فَيَقُولُ يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِآدَمَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِإِسْمَاعِيلَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِمُحَمَّدٍ (صلى الله عليه و آله) ثُمَّ يَرْفَعُ يَدَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ فَيَدْعُو وَ يَتَضَرَّعُ حَتَّى يَقَعَ عَلَى وَجْهِهِ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَ "أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلًا ما تَذَكَّرُون"»
امام صادق (عليه السلام) می فرمايند: زمانی که قائم خروج کند وارد مسجدالحرام می شود و رو به کعبه و پشت به مقام ابراهيم می ایستد. سپس دو رکعت نماز می گذارد، سپس می ايستد و می گوید: ای مردم من سزاوارترين مردم به آدم هستم، ای مردم من سزاوارترين مردم به ابراهيم هستم، ای مردم من سزاوارترين مردم به اسماعيل هستم، ای مردم من سزاوارترين مردم به محمد (صلى الله عليه و آله) هستم.
سپس دستهایش را به سوی آسمان بلند کرده و دعا و تضرع می کند، آن قدر تضرع می کند که از شدت خشوع و اضطرار به رو می افتد. و اين است تعبير قول خداوند (عزوجل) که می فرماید: «أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ...».(8)
بنابر این:
حضرت حجت (علیه السلام) بیش از همه منتظر فرا رسیدن فرج و ظهور هستند تا بتوانند جهان را که مملو از ظلم و فساد و تباهی شده است، پر از عدل و داد کنند. لذا مضطر بودن ایشان یعنی همین که آن حضرت در دوران غیبت، چاره ای ندارند و خود نیز منتظر فرا رسیدن زمان ظهور هستند.
وقتی به اذن الهی، زمان ظهور فرا برسد، دعای ایشان که مضطر واقعی هستند، به اجابت رسیده و این حکومت و خلافت الهی به ایشان سپرده می شود.
پی نوشت ها:
1. نمل: 27/ 62.
2. مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
3. حویزی، تفسير نور الثقلين، مصحح: رسولی، ناشر: اسماعیلیان ـ قم، ج 4، ص 94.
4. تفسير نور الثقلين، پیشین، ج 4، ص 94؛ بحرانی، تفسیر البرهان فی تفسیر القرآن، موسسة البعثة، قسم الدراسات الاسلامیه ـ قم، ج 4، ص 225.
5. طباطبایی، محمد حسین، تفسير الميزان، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات: جامعه مدرسین، دفتر انتشارات اسلامی ـ قم، ج 15، ص 560.
6. مکارم شیرازی و همکاران، تفسير نمونه، انتشارات: دار الکتب الاسلامیه ـ تهران، ج 15، ص 522.
7. ابن بابویه (صدوق)، كمال الدين و تمام النعمة، انتشارات اسلامیه، ج 2، ص 485.
8. استرآبادى، على، تأويل الآيات الظاهرة في فضائل العترة الطاهرة، محقق: استاد ولى، حسين، ناشر: جماعة المدرسين في الحوزة العلمية بقم، مؤسسة النشر الإسلامي، 1409 ه.ق، چاپ اول، ص 399؛ البرهان فی تفسیر القرآن، پیشین، ج 4، ص 225.
برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمایید
