اعراف؟

در آیه 46 سورهء اعراف «و على الاعراف رجال ...» منظور از اعراف چیست؟
برخی آیات مرتبط: «وَ بَيْنَهُما حِجابٌ وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسيماهُمْ وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوها وَ هُمْ يَطْمَعُونَ»؛ و در ميان آن دو [بهشتيان و دوزخيان‏]، حجابى است و بر «اعراف» مردانى هستند كه هر يک از آن دو را از چهره‏ شان مى‏ شناسند و به بهشتيان صدا مى‏ زنند كه: «درود بر شما باد!» امّا داخل بهشت نمى ‏شوند، در حالى كه اميد آن را دارند.(1) «وَ إِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاءَ أَصحابِ النَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لَا تجعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ»؛ و هنگامى كه چشمشان به دوزخيان مى ‏افتد مى‏ گويند: «پروردگارا! ما را با گروه ستمگران قرار مده!»(2) «وَ نادى‏ أَصْحابُ الْأَعْرافِ رِجالاً يَعْرِفُونَهُمْ بِسيماهُمْ قالُوا ما أَغْنى‏ عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَ ما كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ»؛ و اصحاب اعراف، مردانى (از دوزخيان را) كه از سيمايشان آن ها را مى‏ شناسند، صدا مى‏ زنند و مى‏ گويند: «(ديديد كه) گردآورى شما (از مال و ثروت و آن و فرزند) و تكبّرهاى شما، به حالتان سودى نداد!»(3) ـ معنای لغوی: "اعراف" در لغت جمع "عرف" (بر وزن گفت) به معنى محل مرتفع و بلند است، یعنی معنای علو و بلندی در آن هست. هم چنین دیوار یا منطقه ‏اى است حد فاصل ميان بهشت و دوزخ.(4) ـ بیان تفسیری: این آیات از جمله آیات مشکله قرآن است که مورد اختلاف بین مفسران است. از بین اقوال مطرح شده، دو قول عمده از قرار ذیل است: 1. مراد از رجال اعراف، صاحبان مقام و منزلت است. دارندگان اين مقام و منزلت، انبياء (علیهم السلام)، اولیای الهی، گواهان بر اعمال، علماء، شهداء، و ... هستند. 2. كسانى هستند كه نيک و بد آن ها مساوى است. خوبى آن ها، ميان آن ها و آتش، و بدى آن ها ميان آن ها و بهشت، فاصله مى‏ شود. اين ها در اعراف هستند تا خداوند در باره آن ها حكم كند. سر انجام خداوند آن ها را به بهشت مى ‏برد. اکثر مفسران قول دوم را پذیرفته اند که برای خود نیز مستنداتی از روایات دارند، ولی علامه طباطبایی قول اول را مطابق با سیاق آیات دانسته و این قول را انتخاب کرده است.(5) ـ جمع بین اقوال و روایات: آن چه از بررسى آيات و مجموع روايات به نظر مى ‏رسد اين است كه اعراف جايگاه ويژه ‏اى ميان بهشت و جهنم است كه دو گروه در آن جا قرار دارند: مؤمنين گنهكار كه نه لايق بهشت و نه مستحق جهنم هستند، در آن جا خواهند بود و در انتظار سرنوشت به سر خواهند برد. و در عين حال انبياء و ائمّه هم كه در فكر نجات چنين افرادى هستند در همين موقف در كنار آنان خواهند بود، تا نزد خدا شفاعت آن ها را بكنند و آن ها وارد بهشت شوند.(6) در بعضى از روايات نيز شاهد اين جمع به خوبى ديده مى ‏شود مانند روايتى كه در تفسير على بن ابراهيم از امام صادق (علیه السلام) نقل شده كه فرمودند: "الْأَعْرَافُ كُثْبَانٌ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ الرِّجَالُ الْأَئِمَّةِ (ع) يَقِفُونَ عَلَى الْأَعْرَافِ مَعَ شِيعَتِهِمْ وَ قَدْ سَبَقَ الْمُؤْمِنُونَ إِلَى الْجَنَّةِ بِلَا حِسَاب‏"؛ اعراف، تپه‏ اى است ميان بهشت و دوزخ، و امامان آن مردانى هستند كه بر اعراف در كنار شيعيان (گنهكارشان) قرار مى ‏گيرند، در حالى كه مؤمنان (خالص) بدون نياز به حساب در بهشت جاى گرفته ‏اند ... .(7)

___________

(1) اعراف/ 46.

(2) اعراف/ 47.

(3) اعراف/ 48.

(4) ر.ک: فرهنگ واژگان قرآن کریم، شیخ عباس قمی، ص 196، واژه عرف؛ راغب اصفهانی، المفردات فی غريب القرآن، ص 560؛ طباطبایی، ترجمه الميزان، ج ‏8، ص 152؛ مکارم شیرازی و همکاران، تفسير نمونه، ج ‏6، ص 185.

(5) ر.ک: ترجمه الميزان، ج ‏8، ص 152 ـ 161؛ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏4، ص 652؛ تفسير نمونه، ج ‏6، ص 187.

(6) تفسير نمونه، ج ‏6، ص 189؛ جعفری، كوثر، ج ‏4، ص 89.

(7) تفسير القمی، ج ‏1، ص 231.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید