اصحاب الایکة و قوم تبع

منظور از «أَصحَب الاَيْكَةِ» و «قَوْمُ تُبَّعٍ» در آیه 14 سوره «ق» چه کسانی هستند؟
«ايكه» به معنى درختان فراوان و در هم پيچيده، و يا به تعبير ديگر بيشه مانند است، و اصحاب الايكه گروهى از قوم شعيب هستند كه در غير شهر مدين زندگى مى كردند،شهرى كه داراى درختان بسيار بود. و منظور از (قوم تبع) گروهى از مردم يمن است زيرا (تبع) لقبى است براى پادشاهان يمن به اعتبار اين كه مردم از آن ها تبعيت مى كردند، و ظاهر تعبير قرآن در اين جا و در يک آيه ديگر (دخان، 37) خصوص يكى از پادشاهان يمن است كه در بعضى از روايات نام او (اسعد ابو كرب) ذكر شده، و جمعى معتقدند كه او مرد مؤمنى بود، و مردم را به پيروى از دعوت انبياء فرا مى خواند، هر چند با او مخالفت كردند.(1) «تُبّع» از ریشه "تَبِعَ" و در لغت به معنی پیروی کردن است؛ خواه به طور دنبال کردن و تعقیب باشد، خواه از نظر پذیرفتن دستور و اطاعت کردن(2). و در اصطلاح به رؤسایی گفته می ­شود که به خاطر پیروی بعضی از آن ها از بعضی دیگر در ریاست و سیاست این چنین نامیده شده­ اند. و نیز گفته شده "تُبّع" فرمانروایی است که قومش از وی پیروی می­ کنند و جمعش "تبابعه" است.(3) از امام رضا (عليه السلام) پرسيدند: چرا تبّعِ پادشاه، تبّع ناميده شده است؟ حضرت فرمود: «زيرا او جوانى بود نويسنده و براى پادشاه قبل از خود نويسندگى مى‏ كرد و نوشتن را با جمله‏ "باسم اللَّه الّذي خلق صيحا و ريحا" (به نام خداوندى كه باد و فرياد را آفريد) آغاز مى‏ كرد. پادشاه به او گفت: بنويس "به نام پادشاه رعد" (يعني نام خودش) او گفت: خير، نوشتن را فقط با نام معبود خودم آغاز مى‏ كنم، سپس خواسته تو را در نظر مى‏ گيرم، لذا خداوند اين ويژگى او را شكر نمود و پادشاهى آن پادشاه را به او اعطاء كرد و مردم در اين مورد تابع او شدند و لذا تبّع ناميده شد.»(4) در تواريخ آمده: "تبّع" در قرن پنجم میلادی به سوی مکه لشکر کشی می­ کند تا خانۀ خدا را خراب کند ولی به بيماری سختی مبتلا می­ شود، پزشکان چاره و درمان او را، انصراف از سوء قصدش به کعبه می­ بینند، چون منصرف می­ شود، بهبودی می ­یابد و کعبه را محترم می­ دارد و برای نخستین بار بر آن پرده یا پیراهن می­ پوشاند.(5) او مدت يكماه هر روز صد شتر را نحر مى‏ كرد و با گوشت آن مردم را اطعام مى‏ نمود. بعد از مدتى، رو به جانب مدينه نهاد و اقوامى از مردم يمن بنام «غسان» را در آن جا اسكان داد، آن ها كسانى بودند كه بعدها در زمان پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) هسته‏ هاى اوليه انصار را تشكيل دادند.(6) اکنون در مکه نيز محلی است که آن را «دارالتّبابعه» می­ گویند.(7)

ــــــــــــــــــــــــ

(1) تفسير نمونه، ج 22، ص 240.

(2) راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودى، بيروت، دارالعلم، 1412 ق‏ ، اول‏، ص 162.

(3) همان، ص 163.

(4) شيخ صدوق، محمد بن على‏؛ عيون اخبارالرضا عليه السلام، ترجمه حميد رضا مستفيد وعلى اكبرغفارى،‏ تهران،‏ صدوق،1372 ش‏، اول،ج 1، ص 509.

(5) خرمشاهی، بهاءالدین؛ دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران، دوستان و ناهید، 1377ش، اول، ج 1، ص 472.

(6) عزيزى، يوسف؛ ‏داستان پيامبران يا قصه ‏هاى قرآن از آدم تا خاتم‏، تهران،‏ هاد ،1380 ش،‏ اول،‏ ص 669.

(7) تفسیر نمونه، پیشین، ج 21، ص 196.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید