استجابت دعا

برای استجابت دعا چه باید کرد؟ چه ذکرهایی مفید هست؟ آیا این ادعیه و اذکاری که می گویند بخوانید حتما حاجت می گیرید درست اند؟ در ابتدا باید به ابن نکته توجه کنید که استجابت دعا و رسيدن به هدف، دو مفهوم متفاوت اند و نبايد بين آنها خلط شود. البته اين دو واژه در زمانی كه رسيدن فرد به خواسته اش، هدف او باشد، با يكديگر نقطه اشترک پيدا می كنند.از نظر تعاليم دينی، استجابت دعا همواره به معنای بر آورده شدن و عملی شدن آنچه ما خواسته ايم نيست. راز عدم استجابت برخی دعاها در اين واقعيت نهفته است که از باطن هستی و مصالح حقيقی خود و جهان بی خبريم. قرآن کريم می فرمايد: «چه بسا از امری اکراه داشته باشيد، در حالی که خير شما در آن است، يا چيزی را دوست داشته باشيد و حال آن که شر و بدبختی شما در آن است. خدا می داند و شما نمی دانيد.»(1) چه بسا اتفاق می افتد که انسان رسيدن به مقصد يا برآورده شدن حاجتی را ايده آل و مطلوب خويش می­ پندارد. چنان به منفعت و خير بودن آن يقين دارد که آن را همانند دو دو تا چهار تا واضح می داند؛ حال آن که واقعيت امر غير از پندار ما است. عکس آن نيز صادق است؛ يعنی چه بسا امری را زشت و به ضرر خود می پنداريم، ولی از آثار و عواقب آن بی اطلاعيم و نمی­ دانيم آنچه رُخ داده، از الطاف پنهان پروردگار است. به همين دليل گاهی می پنداريم خير و مصلحت ما در تحقق و برآورده شدن حاجتی يا دفع و رفع مشکل و مانعی در زمانی که ما می خواهيم است. بر اساس اين پيش فرض وقتی می بينيم خواسته ما بر آورده نمی شود، رنجيده خاطر می شويم و می گوييم اين قدر برای خدا ارزش ندارم يا خدايی نکرده خدا مرا دوست ندارد که حاجت مرا برآورده نمی کند. در حالی که اگر حجاب از روی «حقيقت باطنی» عالم کنار رود و آينده و نتيجه برخی خواسته‌ها برای ما آشکارگردد، خدا را شکر می کنيم که خواسته و حاجت ما را آن گونه که می خواستيم، برآورده نکرده است. پس چه زيباست که انسان بعد از تهيه مقدمات، برآورده شدن خواسته هايش را به مصلحت خداوند واگذارد. حال می گوییم: 1. برای استجابت دعاها باید به خداوند حسن ظن داشت. حضرت صادق(عليه السلام) می فرماید: «إِذَا دَعَوْتَ فَظُنَّ أَنَّ حَاجَتَكَ بِالْبَاب‏»؛ هر گاه دعا كردى گمان كن كه حاجتت بر در خانه است.(2) گاهی «حُسن ظن» ما مورد آزمايش قرار می گيرد؛ يعنی استجابت دعا به تأخير می افتد. تأخير در استجابت دعا برای اين هدف است که فرد «حقيقت ايمان» و جوهر وجودی خود و ميزان «حُسن ظن» خود به خدا را آشکار نمايد. ائمه اطهار (عليهم السلام) همگان را از افتادن در دام بدبينی و سوء ظن به خدا به دليل عدم اجابت دعا بر حذر داشته اند. گام اول برای نزديک شدن به خدا و آشتی با او، شناخت خدا و حسن ظنّ به او و اميدوار بودن به لطف و رحمت اوست. 2. ادعیه و اذکاری که مأثور هستند ـ یعنی از جانب معصوم صادر شده اند ـ با تحقق سایر شرایط (صلاح بنده و ...) به اجابت می رسند. زیرا برای برآورده شدن حاجت، دعا و توسل به تنهايی کافی نيست. بلکه باید اسباب دیگری نیز فراهم شود. توضیح مطلب آن که: خداوند حکيم نظام هستی را بر پايه اسباب و مسببات قرار داده؛ يعنی برای پيدايش هر پديده ای، علتی خاص و برای حل هر مشکلی راهکارهای ويژه ای تعيين نموده است. از يک سو به انسان «عقل و انديشه» عنايت کرد تا با کمک آن و مشورت با ديگران راه حل مشکلات را بيابد و افق آينده زندگی خويش را ببيند. بر آن اساس تدبير و برنامه ريزی کند. به هدف برسد، از سويی ديگر دو گونه اسباب و علل مقرر داشته است: مادی و معنوی. انسان بايد به کمک عقل و فکر خدادادی خود و مشورت با افراد آگاه و متخصص در هر کاری اقدام نمايد. همزمان از آغاز هر کار تا پايان آن با دعا و توسل به لطف و عنايت های خداوند اميدوار باشد. از او بخواهد اقداماتش را به هدف و نتيجه مطلوب برساند. پس دعا و توسل به تنهايی راه­ حل صد در صدی برای حل مشکلات نيست. نمى‏ تواند جاى کار، تلاش، برنامه ريزى و به کار گيری تخصص در هر کاری را بگيرد، بلکه مکمل آن مى ‏تواند باشد. بنابر اين لازم است، هم به عوامل ظاهری توجه شود و هم به عوامل معنوی. 3. گاهي ممکن است به علل و اسبابی دعا با اجابت تاخير شود و يا اصلا اجابت نشود. اميرمؤمنان (علیه السلام) می فرمايد: «چه بسا در اجابت دعای تو تأخير رخ دهد تا درخواست تو طولانی تر گردد و ... چه بسا چيزی را از خدا خواسته‌ای، آن را به تو نداده آن را در دنيا يا آخرت به تو داده است و يا بهتر آن بوده که آن را از تو باز دارد. چه بسا چيزی را طلب نمودی که اگر به تو می داد، ‌تباهی دين و دنيای خود را در آن می ديدی.»(3) 4. دعا آدابی دارد از قبيل شروع به «بسم اللّه»، ستايش و مدح خدا، رو به قبله بودن، بلند کردن دست ها، قطع اميد از غير خدا، صلوات فرستادن قبل و بعد از دعا، اعتراف به گناه و توبه از آن، توسل به معصومين، حسن ظنّ به اجابت، همیشه در درگاه ایزد منان ابراز نیاز کردن و ...؛ در صورت رعایت این امور، دعا به اجابت نزدیک تر است. 5. اجتناب از موانع اجابت دعا از جمله سوء نيت، نفاق، تأخير نماز از اوّل وقت، بد زبانی، غذای حرام، ترک صدقه در راه خدا و ...؛ اینها اموری هستند که برای استجابت دعا باید رعایت شود.

_______

(1) بقره/ 216.

(2) کلینی، کافی، ط اسلامیه، ج 2 ص 472 .

(3) نهج البلاغه، ترجمه فيض الاسلام،انتشارات فقيه، تهران، نامه 31.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید