استثنائات نماز مستحبی

چرا برخی نمازهای مستحبی را می توان به جماعت اقامه کرد اما نماز جماعت تراویح بدعت است؟

منع جماعت در نماز مستحب و استثنائات آن:
طبق سنت رسول الله (صلی الله علیه و آله) و روایات ائمه (علیهم السلام)، نمازهای مستحبی را، نمی توان به جماعت اقامه کرد. در این میان نماز استسقا استثنا است و البته نماز عیدین (عید فطر و عید قربان) بنا بر فتوای کسانی که آن را در عصر غیبت مستحب می دانند جزو استثنائات می باشد.
نکته: اگر کسی قائل به وجوب نماز عید فطر و عید قربان در عصر غیبت، نبوده و آن را مستحب بداند، اقامه آن به صورت جماعت، مستحب یا به قصد رجا خواهد بود.(1)

حکم عقل درباره کیفیت عبادت و جزییات آن:
اصل عبودیت نسبت به خالق کل هستی و خدای عالم و لزوم عبادت و پرستش و انجام اعمال و بیان اذکاری در برابر او، امری فطری و عقلی است. هر انسانی با فطرت و عقل خود ضرورت بندگی و اطاعت را درمی یابد و بالاتر از آن، وجودش به این امور مشتاق است. اما جزییات و چگونگی انجام این کشش ضروری فطری و عقلی، در حیطه تشخیص عقل و عرف نیست. انسان پس از تشخیص اینکه اصل عبادت کردن، ضروری است، با عقل خود می فهمد که نحوه عبادت کردن را از خود حق تعالی یا فرستادگانش باید بیاموزد. عقل در این موارد به انتظار دستور و راهنمایی شریعت نشسته و به خود اجازه اعمال ذوق و سلیقه نمی دهد.
نماز و انواع و احکام آن، از جمله مستحب یا واجب بودن یا جایز بودن اقامه آن با جماعت یا عدم جواز آن، از جمله همین امور است و باید برای آن آیه یا روایتی وارد شده باشد.

تصریح منابع معتبر اهل سنت به بدعت بودن نماز جماعت تراویح:
بنا بر تصریح صحیح بخاری -معتبرترین کتاب اهل سنت-، نماز جماعت تراویح، جزو سنتهای پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) نیست. این نماز با کیفیت خاصی که اکنون انجام می شود، در زمان رسول الله (صلی الله علیه و آله)، خلیفه اول و اوایل حکومت خلیفه دوم، نبوده است و مردم در شبهای ماه مبارک رمضان، نمازهای مستحبی را بنا بر سنت رسول خدا، به صورت فرادی به جا می آوردند.(2) اقامه جماعت برای نمازهای مستحبی ماه مبارک رمضان، توسط خلفیه دوم ابداع شد و بنا بر نقل صحیح بخاری خود خلیفه، بر بدعت بودن آن گواهی داده و آن را «بدعتی خوب» نامید.(3)

با توضیحات بالا مشخص می شود که تفاوت اصلی، در پایبندی به سنت و اصرار بر سیره رسول الله (صلی الله علیه و آله) است. در امور تعبدی و عبادات، تنها چیزی پذیرفته شده است که مستند و متصل به سنت و سیره رسول الله (صلی الله علیه و آله) باشد.

پی نوشت ها:
1. «نمازهاى مستحبى را هم نمى‌شود به جماعت خواند، مگر نماز استسقاء كه براى آمدن باران مى‌خوانند» و نیز نگاه کنید به نظر دیگر مراجع ذیل فتوای امام خمینی. امام خمينى، سيد روح اللّٰه موسوى، توضيح المسائل (محشى - امام خمينى)، 2 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، هشتم، 1424 ه‍ ق، ج‌1، ص 770، مساله 1407.
2. «قَالَ ابْنُ شِهَابٍ: فَتُوُفِّىَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه و سلم- وَ الأَمْرُ عَلَى ذَلِكَ ، ثُمَّ كَانَ الأَمْرُ عَلَى ذَلِكَ فِى خِلاَفَةِ أَبِى بَكْرٍ وَ صَدْرًا مِنْ خِلاَفَةِ عُمَرَ»، محمد بن إسماعيل أبو عبدالله البخاري، صحیح بخاری (الجامع الصحيح المختصر)، کتاب صلاة التراویح، باب فضل من قام لیلة رمضان، تحقيق : د. مصطفى ديب البغا، 6 مجلد، دار ابن كثير، اليمامة - بيروت، الطبعة الثالثة ، 1407 - 1987، ج 2، ص 707، ح 1905-2.
3. «عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدٍ الْقَارِىِّ أَنَّهُ قَالَ خَرَجْتُ مَعَ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ لَيْلَةً فِى رَمَضَانَ إِلَى الْمَسْجِدِ، فَإِذَا النَّاسُ أَوْزَاعٌ مُتَفَرِّقُونَ يُصَلِّى الرَّجُلُ لِنَفْسِهِ ، وَ يُصَلِّى الرَّجُلُ فَيُصَلِّى بِصَلاَتِهِ الرَّهْطُ فَقَالَ عُمَرُ إِنِّى أَرَى لَوْ جَمَعْتُ هَؤُلاَءِ عَلَى قَارِئٍ وَاحِدٍ لَكَانَ أَمْثَلَ . ثُمَّ عَزَمَ فَجَمَعَهُمْ عَلَى أُبَىِّ بْنِ كَعْبٍ ، ثُمَّ خَرَجْتُ مَعَهُ لَيْلَةً أُخْرَى ، وَ النَّاسُ يُصَلُّونَ بِصَلاَةِ قَارِئِهِمْ، قَالَ عُمَرُ نِعْمَ الْبِدْعَةُ هَذِهِ»، همان، ج 2، ص 707، ح 1906-3.

برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید