ارش و محاسبه آن

ارش چیست و چگونه‌ محاسبه می شود؟

ارش و نحوه محاسبه آن: معمولا جبران خسارات بدنی با پرداخت دیه یا ارش می باشد. دیه مالی است که در شریعت و به تبع در قانون مجازات اسلامی، برای جنایت تعیین شده است. مثلا دیه قطع دست. اما میزان ارش مشخص نیست.(1) ارش، مقدار مالی است که به عنوان جبران خسارت مالی يا بدنی که در شريعت برای آن اندازه‌ ای مشخص نشده به خسارت ديده پرداخت می‌ گردد. در فقه از ارش هم در مباحث دیات بحث شده است و هم در بحث تجارت. چند مورد ارش داریم مانند ارش عیب، ارش جنایت و ارش بکارت. ارش عیب: «وكيف كان فان ظهر به عيب سابق على العقد فالمشتري خاصة بالخيار، بين فسخ العقد وأخذ الأرش»؛ اگر مشتری جنسی را خرید و بعد متوجه شد که قبل از خرید، عیبی داشته است، مخیر است که عقد را فسخ کند یا عقد را تایید کرده و ارش یعنی ما به التفاوت قيمت صحيح و معيوب بگیرد.(2) روش محاسبه ارش: در محاسبه ارش، ابتدا قيمت حالت سالم و نيز حالت معيوب جنس مشخص می شود، مثلا جنس سالم، 120 تومان و جنس معیوب، 80 تومان است. تفاوت قیمت سالم با معیوب محاسبه می شود (40 تومان). نسبت ميان این تفاوت با قيمت صحيح (120 تومان) محاسبه می شود (یک سوم). (یعنی نسبت بین تفاضل سالم به معیوب با سالم) همين نسبت را در قيمت مورد توافق (90 تومان که ثمن پرداخت شده است، نه قيمت واقعی) محاسبه می کنیم. حاصل، مقدار ارش خواهد بود (یک سوم از 90 تومان=30 تومان). ارش (30 تومان) به مشتری برگردانده می شود.(3) به بیانی دیگر: ارش به صورت کسری محاسبه می شود: صورت کسر: تفاوت قیمت صحیح و معیوب روز تقویم مال مورد معامله، (تقویم: قیمت گذاری) مخرج کسر: قیمت صحیح روز تقویم. سپس این کسر در قیمت ثمن روز وقوع عقد ضرب می شود. عددی که به دست می آید، مقدار ارش را نشان می دهد. یعنی حاصل ضرب مزبور، اصطلاحا ارش نامیده می شود. ارش جنایت: اگر کسی به بدن دیگری آسیبی وارد کرد که شارع مقدار مشخصی برای آن بیان نکرده است، قاضی دادگاه بر اساس نظریه کارشناسی پزشکی قانونی عمل می کند. پزشکی قانونی معمولا این خسارت را با درصدی از دیه عضوی بیان می کند.(4)

پی نوشت ها:

1. ماده 367 قانون مجازات اسلامی: هر جنایتی که بر عضو کسی وارد شود و شرعاٌ مقدار خاصی به عنوان دیه برای آن تعیین نشده باشد جانی باید ارش بپردازد.

2. نجفى، محمد حسن، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، دار إحياء التراث العربي، بيروت - لبنان، هفتم، 1404 ه‍ ق، ج 23، ص 236

3. «المسألة الثالثة إذا أراد المشتري أخذ الأرش حيث يكون له، فطريق معرفته أنه يقوم المبيع صحيحا و معيبا و ينظر في نسبة النقيصة من القيمة فيؤخذ من الثمن بنسبتها أى ما بين القيمتين، لأنه هو الذي فات عليه بسبب العيب، لا أنه يؤخذ تفاوت ما بين القيمتين.»، جواهر الكلام، ج ‌23، ص 288.

4. ماده 495 قانون مجازات اسلامی: در کلیه مواردی که به موجب مقررات این قانون ارش منظور گردیده با در نظر گرفتن دیه کامله انسان و نوع وکیفیت جنایت، میزان خسارت وارده طبق نظر کارشناس تعیین می شود.

 برای مشاهده مطلب در تاپیک اصلی کلیک فرمائید